Niet iedereen lijkt het leuk om beroemd te worden. De New Yorkse straatfotograaf Saul Leiter breekt pas laat door met zijn foto’s van alledaagse straatbeelden. Toch was hij liever was hij onbekend gebleven.
Tekst Maaike Beekers Fotografie The Unseen Saul Leiter
Gepubliceerd op 20 oktober 2024
Het werk van de Amerikaanse fotograaf Saul Leiter (1923-2013) blijft lang onder de radar. Als zoon van een gewaardeerde, orthodoxe rabbi in Pittsburgh stopt hij op zijn 23e met zijn studie theologie om kunstenaar te worden in New York. Hij laat zijn oude leven achter zich en gaat schilderen en fotograferen. Die breuk zal hem altijd een loner maken. Leiter valt overal een beetje buiten. De relatie met zijn vader, die hem zijn keuzes kwalijk neemt, is voorgoed verbroken. Met zijn moeder houdt hij door de jaren heen heimelijk contact. Zij was het ook die hem op zijn vijftiende een camera gaf waar hij meteen weg van was.
Het simpele interessant maken
Naast zijn schilderijen, maakt hij vooral foto’s van vrienden en toevallige momenten op straat, in zijn New Yorkse buurtje. Eerst in zwart-wit, net als de meeste fotografen in die tijd. Later kiest hij als een van de weinigen voor kleur: hij experimenteert met rolletjes die over de datum zijn. Volgens vrienden leeft hij als een monnik. Saul Leiter is niet uit op faam of zelfs erkenning. Het gaat hem om het uitproberen, om nieuwsgierigheid, om de dagelijkse toevalligheden die op zijn pad komen. Hij gelooft in de schoonheid van het simpele; de meest oninteressante dingen kunnen heel interessant zijn. Andere kunstenaars zeggen dat hij nooit groot zal worden als hij blijft focussen op het kleine, waarop hij zegt dat het juist zijn ambitie is om onsuccesvol te zijn.
Baden in zacht licht
Toch blijft zijn werk niet onopgemerkt. Hij wordt gevraagd als modefotograaf en besluit daar ja op te zeggen om in zijn onderhoud te voorzien. Twintig jaar lang staan zijn foto’s in onder meer Harper’s Bazaar, Esquire en Vogue. Zijn werk springt er altijd uit. Het voelt intiem maar ook een beetje vervreemdend, en het getuigt altijd van oog voor detail. Wat Leiter fotografeert, laat hij baden in warme kleuren en zacht licht. Hij maakt gebruik van schaduw in zijn foto’s, van weerspiegeling en beweging, waardoor zijn werk iets dromerigs krijgt. Hij brengt mensen bijna nooit echt scherp in beeld, vaak zijn het eerder een soort silhouetten.
Als zijn al even eigenzinnige levenspartner overlijdt, model slash schilder Soames Bantry, blijft Leiter doen wat hij doet: fotograferen en schilderen, of beide. Hij schildert ook over foto’s heen. Pas na zijn dood, in 2013, blijkt hoe omvangrijk zijn oeuvre is – al zijn het eerder allemaal losse fragmenten. Saul Leiter heeft New York door de tijd heen op allerlei manieren vastgelegd. In de regen, de sneeuw, vol in de zon, zonder in clichés te vervallen. Hij kiest voor klein in plaats van groot, voor stilte in plaats van drukte. Een parallel met zijn persoonlijke leven. Als hij, nadat hij de tachtig al aan heeft getikt, alsnog wereldberoemd wordt vanwege solo-exposities en boeken over zijn werk, zegt hij: “Ik ben altijd onbekend geweest, dat was rustig en plezierig.”
