De opkomst van de podcast

Je onderdompelen in een wereld die je niet kende: dat is het mooie van de podcast. Journalist Jocelyn de Kwant is fan en vertelt hoe het luisteren haar leven heeft verrijkt.

Het begon onderweg naar een vakantiehuisje in Duitsland. We waren het radio luisteren een beetje zat en ik had van een aantal mensen gehoord dat de podcast S-town echt de moeite waard was. Vanaf de eerste aflevering waren we hooked. Hooked aan dit waargebeurde verhaal over de klokkenreparateur John B. McLemore, woonachtig in ‘Shit town, Alabama’. Drie uur lang luisterden we onafgebroken naar de eerste drie afleveringen vol wonderlijke wendingen. En eigenlijk duurde de reis te kort, want er waren nog vier afleveringen van een uur te gaan. We luisterden ernaar wanneer we maar konden, liefst samen, maar als dat niet snel genoeg kon, los van elkaar.

Na dit magische verhaal was het aan tussen mij en de podcast. Eindelijk ging ik al die podcasts luisteren die me in de loop der jaren waren aangeraden, maar waar ik nooit aan toe was gekomen. Inmiddels is het een vast onderdeel in mijn leven. Ik luister podcasts als ik de hond uitlaat, als ik de was opvouw, in de auto, op de fiets en in de trein, en – misschien wel – het allerfijnst, als ik in mijn schetsboekje aan het krabbelen ben. Terwijl ik luister, teken ik wat ik in mijn hoofd voor me zie en schrijf ik af en toe een mooie uitspraak op.

Ik word meegenomen door de geweldige levensverhalen van This American life, ik ontplof bijna van ideeën en inzichten na het luisteren van afleveringen van Hurry slowly en CreativeMornings, kom niet meer bij van het lachen bij het luisteren van My dad wrote a porno en dompel me onder in de heerlijk lange interviews van De grote Harry Bannink podcast van Gijs Groenteman. Sinds ik de podcast heb ontdekt, ben ik juist blij als ik lang moet reizen. Twee uur rijden naar het oosten van het land? Hoera, dat zijn minstens twee afleveringen!

In de ban

Het medium podcast bestaat al sinds 2004, maar veel makers gebruikten het in het begin als een nieuwe manier om traditionele radioprogramma’s te verspreiden. Bij het grote publiek brak het nauwelijks door. Toen Ira Glass, podcastmaker en creatief eindverantwoordelijke van radioprogramma en podcast This American life, in 2014 met zijn team de podcast Serial lanceerde, ontdekte hij tot zijn verbazing dat veel mensen niet eens wisten hoe het werkte.

Daarop maakte hij met zijn hoogbejaarde vriendin Mary een YouTube-filmpje om uit te leggen hoe simpel het is: je downloadt gewoon de podcast-app en dan heb je toegang tot alles waar je maar in geïnteresseerd bent, waar je ook bent. Met het idee: als Mary het kan, kun jij het ook. Aan het eind van het instructiefilmpje zegt Mary lief: “Try it, it’s wonderful. It’s a whole new world! I love it, I truly do. It’s opened up so much for me.”

Inmiddels luistert een op de vier Amerikanen naar podcasts. Volgens velen is de doorbraak van het medium direct te danken aan Serial, de podcast die al 178 miljoen keer gedownload is. Voor het eerste seizoen werd de rechtszaak rond de moord op een studente opnieuw onderzocht door de programmamakers. Alle betrokkenen werden geïnterviewd en gaandeweg werden er nieuwe feiten gevonden. Niet eerder had een podcast Amerika zo in de ban gehouden. Luisteraars gingen meehelpen, er werden inzamelingsacties gestart en uiteindelijk werd vanwege de nieuwe feiten zelfs een nieuwe rechtszaak begonnen. Maar boven alles werd vanaf toen echt duidelijk wat je met een podcast kon doen: met veel rust, heel gedoseerd een verhaal vertellen.

Hoorspel 2.0

‘Audio is een van de meest intieme vormen van media, omdat je in je hoofd je eigen beelden maakt bij wat je hoort. Je creëert je eigen productie,’ zei de Spaanse hoogleraar Emma Rodero in het magazine The Atlantic. Ze deed onderzoek naar hoe audio de aandacht vast kan houden. Daaruit bleek dat een gedramatiseerde structuur, dus met dialogen en scènes, de aandacht beter vasthoudt dan een alleswetende verteller. En laat dat nou net zijn wat de podcastmakers van nu goed kunnen: een verhaal spannend brengen.

Eigenlijk is het hoogwaardige journalistiek in de vorm van een hoorspel-nieuwe-stijl. Heb je die aandacht gevangen, dan is audio een magisch medium voor verhalen, volgens Rodero: het is een film in je hoofd. Natuurlijk, bij het lezen van een boek maak je ook je eigen beelden, maar voor een boek moet je echt even gaan zitten, en je moet je ook nog op de letters concentreren, terwijl je je bij een podcast helemaal kunt laten meevoeren: je hebt je handen en je ogen vrij.

Lekker langzaam

Podcast wordt ook wel een slow medium genoemd, een tegenhanger van snel gemonteerde televisie, ultrakorte YouTube-filmpjes, Facebook- en Twitter-clickbait. Naar podcasts luisteren mensen in alle rust, op het moment dat ze zelf hebben gekozen. Marvin Jacobs, liefhebber van het eerste uur en maker van de podcast The journey, denkt dat dat de kracht is: “Je focust je er volledig op en bent even weg van je scherm. Er is ook weinig afleiding. Kijk je naar een scherm, dan ben je voor je het weet zes clicks verder en weet je allang niet meer waarom je je browser opstartte.

Bij een podcast word je niet afgeleid door pop-upschermpjes en oplichtende berichtjes. Je kunt niet verder scrollen of doorbladeren tot het moment dat het spannend wordt. Luisteraars blijken ook veel geduldiger dan televisiekijkers.”

Uit Amerikaans onderzoek bleek dat tachtig procent een podcast helemaal uitluistert. Doordat makers niet hoeven te vechten tegen zappende luisteraars, zijn podcasts kleine rustpuntjes met diepgang geworden. Het is niet alleen een mooi medium voor spannende verhalen, het leent zich ook voor heerlijk lange interviews over een enkel onderwerp. Het is het perfecte medium om in te zoomen.

Als je geboeid bent door hoe creativiteit werkt, zoals ik, kun je daar eindeloos veel over vinden. En voor een tech-nerd, zoals mijn man, zijn er uren aan interviews te beluisteren over nieuwe apps en gadgets. De interviews worden niet haastig afgebroken, er is tijd genoeg. En juist die rust is zo fijn. Marvin Jacobs: “Het is een heel menselijk medium. De negativiteit die je op andere plekken tegenkomt, lijkt hier niet door te dringen.

Op social media of websites is een negatief bericht in een paar seconden getypt. Bij een podcast ga je niet eerst een half uur luisteren naar iemand met wie je het oneens bent om daarna via een podcast-app de maker de huid vol te schelden. Verhalenvertellers hebben de tijd om een verhaal in al zijn nuances en kleuren te laten zien. Het leven met al zijn geworstel. De podcast S-town draait bijvoorbeeld om een zonderlinge en niet al te sympathieke klokkenmaker op het platteland van Alabama. Bij een ander medium zou je aan zo’n persoon nooit een zeven uur durend verhaal kunnen ophangen.”

Oud en nieuw

Misschien is het niet eens zo gek dat luisteren naar een mooi verhaal zo fijn is. Al sinds het begin der tijden vertellen mensen elkaar verhalen. Mythes, de eerste filosofische ideeën en religies: duizenden jaren lang werd alles mondeling doorgegeven. Marvin Jacobs: “We hebben ons jarenlang laten dicteren door de technologie om naar een scherm te kijken, maar eigenlijk staat audio evolutionair gezien veel dichter bij ons. Vanaf het moment dat we wakker worden, zitten we naar een scherm te kijken. Het barst inmiddels van de onderzoeken hoe slecht dat voor ons is: slecht voor onze concentratie, we krijgen allerlei vervormingen in onze rug, we worden er bijziend van. Mensen worden langzaam moe van die schermpjes.

Nu er technisch meer mogelijk is, wint audio-gestuurde technologie dan ook snel terrein. Dat gaat verder dan alleen podcasts, denk ook aan diensten als Siri en slimme speakers. Daarvan zullen er alleen nog maar meer komen. We gaan veel meer met onze stem doen.”

En zo is de podcast dus oud en nieuw tegelijk. Ik heb nu al zin in alle prachtige verhalen die we nog tegoed hebben. Want in principe kan iedereen met een microfoon en een computer iets prachtigs maken en dat verspreiden – een verhaal vertellen dat we anders niet zouden horen. En dat is misschien wel het mooiste van de podcast: het dompelt je onder in een wereld die je niet kende. Allemaal in je oor gefluisterd, alleen voor jou. Zo voelt dat in elk geval op het moment dat je luistert.