Dansen om stress te verminderen

Wat is het toch dat we ineens allemaal weer graag willen dansen? Journalist Jocelyn de Kwant gaat te rade bij zichzelf en bij deskundigen.

Ik dans nog maar weinig. In een vrolijke bui sta ik weleens in mijn woonkamer te dansen, maar de laatste keer dat ik op een goed dansfeestje was, is veel te lang geleden. Hoezeer ik dat mis, realiseer ik me pas als mijn buurvrouw voorstelt naar een ecstatic-dance-avond te gaan.

Nog voor ik goed en wel begrijp wat dat inhoudt, roep ik al enthousiast ja. En zo ga ik op een regenachtige dinsdagavond naar een club in Amsterdam. Ik heb er zin in, maar stiekem denk ik ook: waar ben ik aan begonnen?

Ecstatic dance

Ecstatic dance blijkt een wereldwijd verschijnsel, waarbij je in een club drie uur gaat dansen, met een dj die verschillende soorten muziek draait. Tot zover niets bijzonders, maar er zijn drie regels: geen schoenen, geen alcohol (er is gratis thee en water) en het is verboden te praten.

Die laatste regel is er zodat je je ongemak niet kunt verschuilen door in de kletsmodus te gaan. Geen schoenen is voor het contact met de grond. Verder is het echt niet zweverig, drukt mijn buurvrouw me op het hart; ik hoef niet met vreemde mensen te knuffelen. Het gaat alleen om het dansen, uitbundig – extatisch – dansen, helemaal opgaan in de muziek. Net als in een club, maar zonder de dingen die, wat mij betreft, bij een avondje uitgaan horen, zoals drinken en slap ouwehoeren. “Meer zoals sporten eigenlijk,” zegt mijn buurvrouw.

Dansen als geluksbeleving

Misschien is het toch wel wat meer dan sport. Vorig jaar werden de eerste resultaten bekend van het grootschalige wetenschappelijke Mappiness-onderzoek. Via een app kregen tienduizenden proefpersonen een jaar lang op willekeurige momenten op de dag de vraag wat ze aan het doen waren en hoe gelukkig ze op dat moment waren.

Uit de database met miljoenen resultaten over geluksbeleving kwam ‘dansen’ als een van de grootste gelukbrengers naar voren. Sporten stond een stuk lager op de ranglijst. Niet zo raar dus dat mensen die niet meer elk weekend in de disco staan, andere momenten zoeken om te dansen. Toch is er iets geks mee aan de hand. Want de meesten van ons moeten wel even een drempel over.

Ik vraag het psycholoog en wetenschapsjournalist Ad Bergsma, die meteen begrijpt wat ik bedoel. Je kunt volgens Bergsma niet zomaar zeggen ‘van dansen word je gelukkig’. “Als jij in je eentje gaat dansen in een kerk waar dat niet gewaardeerd wordt, word je daar helemaal niet gelukkig van. Als je een adolescent bent en nog erg afhankelijk van de mening van de groep en je gaat dansen in een kroeg waar nog niemand danst, voel je je ook niet gelukkig.”

Kwetsbaar

Dansen is kwetsbaar, zegt Bergsma, omdat je veel van jezelf laat zien. “Het is alsof je in bikini voor de klas staat. Het is daarom belangrijk dat je je veilig voelt en dat het past bij de situatie.” En dan verschilt het natuurlijk ook per mens hoezeer je bezig bent met het oordeel van anderen, of hoezeer je bezig bent met ‘wat hoort’. Als je in een groep terechtkomt die andere normen hanteert dan jij gewend bent of als je de regels niet begrijpt, kan dat even wennen zijn.

Dat verklaart waarom ik in het begin moeite heb met de drie huisregels, maar ook met het feit dat er bij binnenkomst mensen in yoga-achtige houdingen op de grond liggen. Terwijl ik normaal geen moeite heb met yoga, hoort dat voor mij duidelijk niet bij een dansavond. Terwijl mijn buurvrouw meteen op haar gemak begint met dansen, blijf ik in het begin aan de kant staan. Ik ga niet dansen als er mensen op de grond liggen.

Spontaan dansen

In onze cultuur is het niet gebruikelijk om spontaan in dansen uit te barsten, en daardoor stap je ook niet snel over die drempel heen. Maar ben je er eenmaal overheen, dan is de lijst van positieve effecten lang. Psycholoog en wetenschapsjournalist Ad Bergsma: “Dansen is een fijne manier om even los te komen van je dagelijkse beslommeringen, maar het gaat verder dan dat. De Amerikaanse psycholoog William James zei: ‘Het lichaam is het klankbord van het gevoel.’ Als je danst, ervaar je meer levenslust. Dat kan een enorme kracht geven.”

Je gaat eerder dansen als je je prettig voelt, waardoor je je positieve stemming in stand houdt. Andersom werkt het ook: je kunt door te dansen ook een sombere stemming doorbreken. Je gevoel is te manipuleren met bewegingen. Bij sombere gevoelens helpen ‘high arousal’-bewegingen: snelle repetitieve ritmische bewegingen. Bij angst en stress helpt het juist om langzame bewegingen te maken.”

Geheugen & balans

Door te dansen kun je de dag van je afschudden. De rol van muziek is daarbij niet onbelangrijk. Verschillende soorten muziek maken verschillende gevoelens bij je los. Pianomuziek haalt verdriet naar boven, drums zorgen voor extatische gevoelens. Er gebeurt bij muziek en dans een hoop in je lichaam, maar ook in je brein. Neurowetenschapper Erik Scherder legt in deze video uit dat als je emoties voelt bij muziek, het logisch is dat je de prikkel voelt om mee te bewegen.

Dat komt doordat de hersengebieden die actief zijn bij emoties, naast de hersengebieden liggen die de motoriek aansturen. En de emotie die muziek teweegbrengt, kan daarnaast een autonome reactie veroorzaken: je voelt iets van een rilling, een ‘shivering’. En dat gevoel komt weer voort uit het centraal zenuwstelsel, het gebied dat voor in je hersenen ligt. Met andere woorden: verschillende hersengebieden beginnen met elkaar over grote afstand te communiceren. En hoe groter de afstand, hoe complexer volgens Scherder de cognitieve functie is. Simpel gezegd: dat heeft echt wat te betekenen in het brein.

Dansen tegen ouderdom

Uit de resultaten van een recent Duits onderzoek blijkt dat je door te dansen zelfs het proces van ouder worden kunt vertragen, zowel fysiek als mentaal. In het onderzoek werden twee soorten beweging onderzocht: dansen en duurtraining. Beide vergroten de hersengebieden die achteruitgaan naarmate we ouder worden (waaronder de hippocampus), maar dansen gaf het meeste resultaat.

De deelnemers die achttien maanden lang anderhalf uur per week gedanst hadden (geen vrij dansen trouwens, maar het leren van verschillende choreografieën), merkten behoorlijke verbeteringen in geheugen en balans. Dansen is dus niet zomaar sporten. In weer een ander onderzoek werden ook verbeteringen in stemming en lichaamsbeeld gemeten.

Effect van dansen bij ziekte

Nog een opvallend onderzoek is dat van het effect van dansen bij Parkinson-patiënten. Dansen bleek sowieso positief te werken voor mensen met deze ziekte, maar het effect was het sterkst als mensen dansten met een partner die ze leuk vonden.

En dat is misschien wel een van de belangrijkste redenen dat dansen zo’n magische uitwerking heeft: het sociale element. De reden dat dansen de potentie heeft boven elke andere vorm van lichaamsbeweging uit te stijgen. Maar ook de reden waardoor je volgens Bergsma niet zomaar kunt zeggen dat dansen gelukkig maakt. Want dat hangt van de situatie af.

Bergsma: “Mensen denken vaak dat emoties alleen in het hoofd van mensen spelen, maar dat klopt niet: emoties spelen zich grotendeels af in de ruimte tusse mensen. Je maakt letterlijk samen de emotie,
en die is besmettelijk. Het is dus ook de situatie die gelukkig maakt. Als er iets ontstaat in een groep waardoor mensen zich vrij voelen om te dansen, om te spelen, om zich in het moment te verliezen, dan kan er een explosie zijn aan gelukzalige gevoelens, zoals dankbaarheid en saamhorigheid.”

Loslaten

En dat merk ik ook, ergens halverwege mijn eerste ecstatic-dance-avond. Na een soort gezamenlijke warming-up, waarbij ik maar moeilijk mijn reserves kan laten varen, gaat de dj los. Er liggen geen mensen meer op de grond gelukkig. Ik zie mijn buurvrouw met rode konen en een stralende lach door de
zaal huppelen. Mijn man Robin heeft zijn ogen dicht en is helemaal in zijn element. Naast mij lijken twee professionele dansers bezig te zijn, zo goed ziet het eruit. In de hoek staat een vrouw van een jaar of zeventig haar eigen bewegingen te maken.

En dan, opeens, word ik gegrepen. Door de muziek, door de blije mensen om me heen, door weet ik wat. Ik laat alles los en dans alsof mijn leven ervan afhangt, en ga mee in het moment. Op het hoogtepunt is de dansvloer een juichend geheel, er wordt geklapt, gesprongen, met de handen in de lucht gezwaaid, gezwierd. De avond is vreemd en mooi, soms ongemakkelijk, maar wel echt ook heel extatisch. Bevrijdend zelfs. Na drie uur fietsen we moe maar voldaan naar huis. ‘Hoe gaat het met jou?’ app ik de buurvrouw de volgende dag. ‘Spierpijn?’ ‘Nee, geen spierpijn,’ antwoordt ze, ‘maar wel de hele dag een blij gevoel.’

Meer lezen?

Je kunt nog steeds meedoen aan het Mappiness-project, kijk op Mappiness.org.uk.
Ecstatic dance vind je o.a. in Amsterdam, Rotterdam en Utrecht, kijk op Ecstaticdance.nl.
Ad Bergsma onderzoekt al jaren het begrip geluk en schrijft erover op zijn website.
Het verhaal ‘Word je van dansen gelukkig?’ vind je in Flow 3-2018.