Een ander pad kiezen: hoe doe je dat en wat brengt het je?

Soms voel je dat je eigenlijk iets anders zou willen met je leven. Dat de baan die je hebt of het leven dat je leidt, niet helemaal bij je past. Hoe kies je een ander pad? Otje van der Lelij zoekt het uit.

Het is een vraag die veel mensen zich weleens stellen: doe ik nog wel wat ik werkelijk wil? Ik denk hier ook over na. Niet dat ik het roer helemaal wil omgooien, want ik schrijf graag. Maar ik zou er graag iets anders bij doen. Iets voor mezelf. Wat vaker achter mijn computer vandaan en er wat meer opuit. Alleen, wat ga ik doen? Begin ik een eigen YouTubekanaal? Ga ik parttime onderwijs geven? Tekenles nemen?

Het lijktme allemaal wel wat. En dat is mijn probleem: ik vind alles leuk. En ook de vraag wel of niet een derde kind blijft kriebelen. Kleine knopen hak ik makkelijk door, maar serieus nadenken over welk nieuw pad ik wil bewandelen, schiet er vaak bij in en daardoor verandert er dus niets. Waarom is het zo moeilijk om uit patronen te stappen? Om vrij te denken en ernaar te handelen?

Gespleten brein

Het vertrouwde pad bewandelen bréngt ons ook veel, stelt Margriet Sitskoorn, hoogleraar klinische
neuropsychologie aan Tilburg University: veiligheid, zekerheid en comfort. Het wordt pas een probleem
als deze comfortzone niet meer zo prettig voelt. Als je blijft zitten in een baan, omdat je een vast contract
hebt, terwijl je met tegenzin naar je werk gaat. Of als je blijft omgaan met dezelfde mensen omdat je nou eenmaal vertrouwd met hen bent, terwijl je geen raakvlakken meer hebt. Of als je blijft wonen waar je woont, hoewel je al een tijdje iets anders zou willen.

Veranderingen die op lange termijn misschien een verbetering zijn (een andere baan, nieuwe vrienden, een verhuizing), laat je links liggen omdat het op korte termijn zo veel gedoe is. Onze hersenen houden niet van gedoe, maar kiezen liever voor de weg van de minste weerstand.

Oude structuren

Volgens Margriet Sitskoorn zijn het vooral de evolutionair oude hersenstructuren die nieuwe paden dwarsbomen. ‘Ook al heb je nog zo’n mooi pad uitgestippeld, de oude structuren moedigen je continu aan om genot te pakken. Om achter de televisie te kruipen met een kant-en-klaarmaaltijd, ook al strookt dat niet met je voornemen om gezonder te leven en in de avonduren te experimenteren met een nieuwe hobby.’

Gelukkig hebben we ook een prefrontale hersenschors, een evolutionair jonger systeem, waarmee we organiseren, verleidingen weerstaan en ons lange tijd op iets kunnen focussen. Alleen, de oude structuren zijn zo krachtig dat we telkens weer zwichten voor kortetermijnfijn – wat vaak langetermijnpijn betekent. Sitskoorn: ‘Dit verklaart waarom je soms zo gespleten kunt denken, voelen en
handelen en waarom het zo moeilijk is om de doelen die je toch echt zelf hebt gesteld te realiseren.’

Een karrenspoor in de modder

Het helpt al enorm als je begrijpt hoe je brein werkt. Want dat biedt ruimte om bewust een andere keuze te maken als je weer met de afstandsbediening en een zak chips in je handen staat. De oude hersenen zullen je proberen te verleiden (je hebt het verdiend), maar hoe vaker je naar de verstandige stem in je hoofd luistert, hoe sterker die verbindingen in je hersenen worden, en hoe vanzelfsprekender het nieuwe pad wordt. Totdat het de vaste route is.

Je kunt het vergelijken met een karrenspoor in de modder: telkens als je eroverheen rijdt, slijt het spoor dieper in. Wil je een ander pad nemen, dan kost dat in het begin veel energie en rol je al gauw terug in het oude spoor. Maar als je volhoudt, slijt ook het nieuwe pad langzaam in, totdat je de route fluitend aflegt.

Wat wil je met leven?

Als je iets wilt veranderen, dringt zich de vraag op: wat wil je dan met je leven? De Griekse wijsgeer
Aristoteles zou je hebben aangeraden om je potentie – dat wat tot jouw mogelijkheden behoort – te realiseren, schrijft hoogleraar klassieke filosofie Edith Hall in haar boek Wat zou Aristoteles doen?

Hall: ‘Alle mensen worden volgens Aristoteles geboren met het vermogen om ergens in uit te blinken. Het plezier dat je ergens aan beleeft, is de beste vingerwijzing naar dit talent.’ En kan bovendien een bruikbare richtinggever zijn voor het pad dat bij jou past. Kortom: doe de dingen waarvan je houdt, dan zullen jouw talenten zich ontplooien. En dan word je meer wie je in oorsprong bent.

Vrij denken

Een inspirerende oefening die ik zelf weleens heb gedaan om dit plezier bij mezelf beter in kaart te brengen, is de beroepenschatkist. Een coach gaf me een stapel kaartjes met daarop alle mogelijke beroepen die er zijn. Welke banen leken me aantrekkelijk? Dat ging bij mij van rechercheur en
acteur naar gastvrouw, arts en journalist.

Rechercheur vind ik aantrekkelijk omdat ik van puzzelen hou. Acteren spreekt me aan omdat het me spannend lijkt om in de huid van iemand anders te kruipen. Dat betekent niet dat ik nu een schimmig leven als B-actrice tegemoet moet gaan, maar het leerde me iets over mijn diepere verlangens, over de dingen waarvan ik opleef. En die dus belangrijk zijn bij het kiezen van een ander pad of zijspoor. Vrij denken heet dat: fantaseren over dingen die je leuk lijken, zonder te verzanden inbeperkende gedachten.

Het roer om

In het geval een ander pad voor jou een ander carrièrepad betekent, is loopbaancoaching een goede eerste stap, zegt coach Nadia van der Vlies. “In loopbaancoaching onderzoek je eerst wat je wilt in een baan: wil je avontuur, veiligheid of vrijheid? Werk je graag samen of liever vooral alleen? Wil je iets doen met je handen of met je hoofd? Als je dit helder hebt, ga je kijken naar wat je goed kunt en welke talenten collega’s en vrienden bij jou zien. En ten slotte analyseer je waar een baan voor jou aan moet voldoen. Wil je fulltime werken of parttime? Wil je meteen aan de slag of ben je bereid jezelf om te scholen?”

Grondig denkwerk

Coaching verruimt de blik op jezelf. Je zoomt in op je talenten, behoeften en opvattingen, met je coach als klankbord. Zo kun je ontdekken dat de keuze voor een bepaalde studie meer de wens was van je ouders. Pas dan ontstaat de vrijheid om zelf te kiezen. “En dat is hard werken,” benadrukt Van der Vlies. “Als je een ander pad wilt gaan bewandelen, vergt dat grondig denkwerk. In loopbaancoaching doe je dat door je levensverhaal op papier te zetten, en met mensen uit verschillende branches te spreken. Ook krijg je schrijfopdrachten en oefeningen mee naar huis.”

Van houding veranderen

Lang niet iedereen gooit na afloop het roer om. Van der Vlies: “Dan blijkt bijvoorbeeld dat je baan als
docent eigenlijk prima bij je past, maar dat je in de problemen bent gekomen omdat je niet goed kunt begrenzen. Je hebt te lang te veel taken op je genomen. En op een dag vind je je baan niet meer leuk,
terwijl er eigenlijk iets anders speelt.” Dat is ook vrij denken: het niet meteen zoeken in een andere
baan of relatie, maar aan de slag gaan met waar je nu tegenaan loopt. Je bewandelt hetzelfde pad,
maar je verandert je houding.

Op avontuur

Nadia van der Vlies spreekt ook als ervaringsdeskundige. “Ik werkte als marketingmanager bij War Child en om een betere manager te worden, volgde ik een coachingsopleiding. Al snel begon het te kriebelen: hier wilde ik de hele dag mee bezig zijn! Vrij snel daarna heb ik mijn baan opgezegd. Ik had wat spaargeld achter de hand en had deadlines voor mezelf gesteld. Als het mislukt, dacht ik, dan lach ik er later om en zeg ik: weet je nog dat jaar dat ik coach wilde worden? Maar ik had het dan in ieder geval geprobeerd.

Wat ik mijn cliënten leer, heb ik ook op mezelf toegepast. Ik heb de kritische stemmen in mijn hoofd (Zou je dat wel doen? Ben je wel een goede coach?) vriendelijk bedankt en ben met mijn onzekerheid onder de arm het avontuur aangegaan. Al snel ging dat heel goed. En nu, een paar jaar later, ben ik mede-eigenaar van een eigen opleidingsinstituut voor coaches en managers en heb ik een boek geschreven, No-nonsense leidinggeven.”

De andere kant

Welk nieuw pad je ook bewandelt, je zult altijd te maken krijgen met angst, onzekerheid en worsteling,
schrijft Mark Manson in De edele kunst van not giving a fuck. ‘Alles komt met een inherente opoffering:
de droombaan die je aanneemt, is de baan die je stress bezorgt. En de persoon met wie je trouwt, is ook
de persoon met wie je ruziemaakt.’

In plaats van jezelf af te vragen wat je graag wilt, kun je volgens Mark Manson beter stilstaan bij de vraag: welke pijn wil ik in mijn leven? Waar wil ik voor vechten? ‘Veel mensen willen best dat riante kantoor en het bijbehorende salaris – maar zitten vaak niet te wachten op werkweken van zestig uur, vervelend papierwerk en bedenkelijk ellebogenwerk. De meeste mensen willen wel een gedroomde relatie, naar ze vermijden de daarvoor noodzakelijke moeilijke gesprekken en ongemakkelijke stiltes. En dus leggen ze zich maar bij de situatie neer.’

Nieuwe patronen

Niks doen was voor Aimée van Hooff geen optie. In 2014 emigreerde ze met haar (inmiddels ex-)man en
dochter naar Frankrijk. Van Hooff: “Tot mijn veertigste verliep mijn leven vrij traditioneel. Ik studeerde,
vond een baan, ging trouwen en kreeg een dochter. Maar eigenlijk wilde ik geen doorsnee leven. Ik wilde
graag iets voor mezelf doen, een droom verwezenlijken.

Op vakantie spraken mijn man en ik vaak over emigreren, maar eenmaal terug in Nederland zaten we altijd snel weer in ons oude patroon. Tot we, op een bankje in Nice, de knoop doorhakten: we zouden het een kans gaan geven, het emigratie-avontuur.”

Thuis schreven zij en haar man op wat hun wensen waren. Van Hooff: “Voor mij was dat: mooie natuur,
meer rust, een lager levenstempo, een fijn klimaat. Ook belangrijk: we moesten het kunnen betalen en
we wilden niet te ver van familie af wonen.” Toen Van Hooff een burnout kreeg, raakten de emigratieplannen in een stroomversnelling. Ze wilde snel en radicaal breken met patronen waar ze in Nederland in zat. Een nieuw begin in Zuid-Frankrijk zou dat makkelijker maken.

Point of no return

“Inmiddels hadden we er ook zo veel over gepraat dat we op een point of no return waren gekomen.
Ik kon niet meer leven met het idee dat ik het nooit zou hebben geprobeerd. De gedachte dat we altijd
terug konden gaan als ik niet kon aarden, maakte het ook makkelijker. Het hoefde niet definitief te zijn.”

Vlak bij Nice kon Van Hooffs man aan de slag als ICT’er. In het nabijgelegen Grasse vonden ze een
huurwoning. Ze verlieten Nederland om hun droom te gaan verwezenlijken. “De eerste anderhalf jaar was fantastisch. Het voelde als één grote vakantie. Langzaam kwam ik terug in de nieuwe realiteit van het alledaagse leven. Mijn man en ik zijn helaas niet meer samen, maar ik heb hier een fijn leven opgebouwd.

Als online emigratiecoach begeleid ik Nederlanders die geëmigreerd zijn en zich sneller thuis willen voelen. Mijn wereld is letterlijk groter geworden. Mijn focus ligt niet meer alleen op Nederland, maar op de hele wereld om me heen.”

Niks te verliezen

Aimée van Hooff stippelde haar nieuwe pad in kleine stapjes uit. Het begon met een droom (emigreren), met een richting bepalen (welk land?), met dingen uitzoeken (hoe komen we aan geld?). Ongemerkt was ze al een heel stuk op weg op dat nieuwe pad en wilde ze niet meer terug. Kortom: door kleine stappen te zetten, kun je jezelf een duwtje in de goede richting geven en onderzoeken of het iets voor je is. Bedenk eens wat je zou kunnen doen in een ander land. Ga praten met een coach. Meld je gewoon aan voor die cursus of dat relatieweekend. Wat heb je te verliezen?

In het diepe

Wat mijzelf heeft geholpen bij het omgaan met al mijn vragen over mijn levenspad, is praten. Heel veel
praten, met verschillende mensen. Hoe is dat nou, een derde kind? En ook: ik wil ook filmpjes leren maken, heb je tips? Door er actief mee bezig te zijn, heb ik iets in beweging gezet. Opeens zie ik overal kansen en mogelijkheden. Soms kriebelt het en denk ik: ja, daar ga ik in duiken. En dat is precies wat je soms misschien gewoon moet doen: erin duiken. In het diepe springen, uit je vertrouwde spoortje komen.

Zoals schrijver Mark Twain al zei: ‘Over twintig jaar zul je teleurgestelder zijn over de dingen die je niet
hebt gedaan dan over de dingen die je wel hebt gedaan. Dus gooi de ankers los. Zeil weg van de veilige
haven. Vang de wind in je zeilen. Verken. Droom. Ontdek.’

Slaap er een nachtje over

Hoe kom je tot de beste keuze? Doe je dit met je verstand of met je gevoel? Volgens psycholoog Ap
Dijksterhuis moet je bij ingewikkelde vraagstukken, zoals het krijgen van een kind of het kiezen van
een nieuwe baan, je onbewuste laten spreken. Aan zo’n keuze zitten zo veel facetten en gevoelsaspecten dat je amper kunt overzien wat zwaarder weegt.

Het onbewuste kan daar wel mee uit de voeten. Het kan maar liefst tweehonderdduizend keer meer informatie verwerken dan het bewuste en beschikt dus over veel meer informatie op grond waarvan een goede beslissing kan worden genomen.

Kortom: vergeet lijstjes met plusjes en minnetjes. Het is prima om je onder te dompelen in informatie,
maar slaap er vervolgens een nachtje over en volg je gevoel, aldus Dijksterhuis.