Zo krijg je een minder angstige blik op de wereld

Als je je angstige bril op hebt, zie je iedere situatie als dreigend gevaar. Zo vervang je die bril wat vaker voor een kleurrijke variant.

Een andere kijk op het leven kan verfrissend zijn. Je referentiekader wordt wat opgerekt en je gaat meer lagen zien. Dit kan ook als antigif werken tegen een hardnekkige denkfout, die psychologen de ‘confirmation bias’ noemen.

Dat werkt zo: ons brein is een uiterst krachtige zelfbevestigingsmachine. We worden graag bevestigd in wat we toch al vinden. Als jij ervan overtuigd bent dat mensen in wezen goed zijn, zul je overal om je heen situaties opmerken die jouw visie ondersteunen. En als jij een hekel hebt aan een collega, zul je continu bewijzen vinden dat die inderdaad vervelend is. Is hij of zij een keer attent of grappig, dan hecht je hier minder waarde aan. Zo blijf jegevangen in je eigen wereldbeeld. Door te luisteren naar mensen die een andere visie hebben, kun je dit voorkomen. Je verbreedt je blik door uit je eigen tunnel te stappen.

Een angstige bril vertekent je werkelijkheid

Hoe je naar je omgeving kijkt, wordt ook bepaald door hoe angstig en somber je bent aangelegd, legt Marcella Woud uit. Zij is klinisch psycholoog en onderzoeker van de Ruhr-Universität Bochum in Duitsland. “Iemand met een angstige neiging zal een chagrijnige blik eerder interpreteren als persoonlijke afwijzing. Terwijl iemand die minder angstig is, geneigd is te denken: hij heeft gewoon z’n dag niet.”

Een angstige of sombere bril vertekent de werkelijkheid volgens Woud op verschillende manieren. Niet alleen springen dreigende beelden sneller in het oog (aandachtsbias), je legt onduidelijke sociale situaties ook eerder negatief uit (interpretatiebias), en dat heeft weer invloed op wat je je later herinnert en dus waar je op terugblikt.

Je denkt terug aan de keer dat iets niet lukte of toen mensen je afwezen, waardoor je nog somberder of angstiger wordt. Zo ontstaat er een feedback-loop, een vicieuze cirkel die zichzelf versterkt, waardoor je jezelf van de regen in de drup denkt.

Gelukkig kun je leren om positiever te kijken. Je kunt jezelf trainen om de zonnige kant van het leven beter te zien. Een beproefde methode is het bijhouden van een positief dagboek. Hierin schrijf je elke dag op wanneer je een goed gevoel had, waardoor je geluksmomenten ook eerder zult opmerken én onthouden.

Positiever leren kijken

Ook met CBM (cognitive bias modification) kun je jezelf trainen het positieve te zien. Al moet dit volgens Marcella Woud wel nog beter worden onderzocht, en kan het niet als therapie op zichzelf worden ingezet. CBM heb je in verschillende vormen en maten. In de app CBM Helper krijg je telkens een serie van twaalf gezichten te zien, en moet je continu het blije gezicht eruit pikken. Zo zet je je filter meer open voor positieve prikkels, en daarmee ook wat dichter voor negatieve. Het is een vorm van positieve hersenspoeling.

Een andere manier om positiever te leren kijken, is door te sleutelen aan je interpretaties. Marcella Woud: “Stel, je komt ergens binnen en iedereen houdt op met praten. Een angstig persoon denkt meteen: ze schrikken van me of roddelen over mij. Maar je kunt ook andere verklaringen bedenken, zoals: misschien waren de mensen klaar met het gesprek. Of stopten ze met praten omdat ze benieuwd waren wat jij te vertellen had. In therapie moet een cliënt zich zo’n sociale situatie weer voor de geest halen, en vervolgens bedenken hoe hij het ook anders kan zien. Zo proberen we iemand uit een tunnelblik te halen.”

Volgens Woud is dat geen eenvoudige opgave, maar echt iets wat je moet trainen. “Je bent altijd linksaf gegaan in het bos. Maar nu moet je kijken: kan ik ook naar rechts? Zijn er nog meer paden die ik kan bewandelen?” Als je dit vaak oefent, leg je een positief netwerk in je hersenen aan, waar je steeds makkelijker op kunt terugvallen.

Je donkere bril is niet in één keer weg. Je zult hem altijd met je mee dragen. Maar je kunt er beter mee omgaan, en sneller switchen naar je andere, kleurrijke bril. Want alles valt te leren, zelfs kijken. Of beter gezegd: zien. De natuuronderzoeker en dichter Henry David Thoreau zei het ook al: ‘Het gaat er niet om waar je naar kijkt, maar wat je ziet.’