Zelfacceptatie: zo word je (wat meer) oké met jezelf

Onder ogen zien wie we zijn, met al onze leuke en minder leuke kanten, en er het beste van proberen te maken: waarom is dat zo moeilijk? En wat kunnen we leren van de mensen die het tóch lukt?

Zou ik dit niet moeten kunnen? Is dit wel normaal? Doe ik nou iets geks? Had ik dit niet moeten snappen? Weten? Zien? Zie ik er raar uit? Kan ik dit wel maken? Mag ik dit wel voelen?

O, wat lijdt de hele mensheid onder dat soort innerlijke dialogen, merkte psycholoog Marjon Bohré in haar opleidingen bij onder anderen zelfacceptatie-expert Brené Brown, en in haar werk als trainer. ‘Werkelijk iedereen worstelt met de vraag of hij of zij wel goed genoeg is zoals hij of zij is. Bij iedereen duikt die stem op in kwetsbare situaties.’

Er klopt iets niet aan mij

Ook bij Bohré zelf. ‘Als een van mijn kinderen iets heeft, raak ik altijd een beetje in paniek. Heb ik geen idee wat ik moet doen. Dus komt mijn man in actie: checkt wat er aan de hand is, regelt de dokter, haalt medicijnen.

Lange tijd baalde ik van mezelf, vond dat het niet klopte. Een goede moeder weet toch precies wat ze moet doen als haar kind ziek is? Als er een vinger tussen de deur komt, een gat in het hoofd gevallen wordt of de koorts hoog oploopt, dan moet je áánstaan.

Oplappen, regelen, reanimeren desnoods. Niet dichtklappen. Wat ben je voor een moeder als je dichtklapt wanneer je kind iets overkomt?’

Zelfacceptatie = tevreden leven

Waar al die innerlijke dialogen uiteindelijk over gaan, is de vraag: kan ik mezelf accepteren zoals ik ben? Met al mijn leuke én minder leuke, sterke of mooie eigenschappen? Met dat onzekere kantje, dat korte lontje of die scheve neus?

Mensen die daar een bevestigend antwoord op kunnen geven, hebben minder psychische problemen, blijkt uit onderzoek. Ze zijn minder gevoelig voor depressie of angst, hebben minder last van irrationele overtuigingen en narcistische neigingen, kunnen objectiever naar hun eigen gedrag kijken en beter omgaan met kritiek.

Zelfacceptatie staat zelfs boven aan de lijst van zaken die bijdragen aan een tevreden leven, ontdekten psycholoog Karen Pine en haar collega’s aan de universiteit van Hertfordshire.

Maar uit datzelfde onderzoek bleek: we zijn er bar slecht in. Op de vraag ‘Hoe vaak ben je aardig voor jezelf en hoe vaak vind je jezelf prima zoals je bent?’ werd het allerlaagst gescoord. Hoe komt dat?

Bang om afgewezen te worden

‘Dat we allemaal zo’n moeite met zelfacceptatie hebben, komt doordat we zo ontzettend graag door anderen geaccepteerd willen worden,’ zegt Bohré. Maar, zo legt ze uit, accepteren die anderen ons wel als ze het héle pakketje krijgen: de vrolijkheid én de drukdoenerij, de bedachtzaamheid én de neurotische trekjes?

‘We zijn bang om afgewezen te worden vanwege onze minder fraaie kanten. En dat is heel bedreigend, want we hebben het voor onze overleving altijd nodig gehad om ergens bij te horen. Dat is zo’n diepgewortelde basisbehoefte, dat we altijd alert zijn op het gevaar erbuiten te vallen.’

Dus naar buiten toe stoppen we die minder leuke kanten liever weg, en vanbinnen straffen we onszelf erop af. Kun je nou nooit eens reageren met een grapje, in plaats van meteen weer zo serieus te doen? Moet je weer de moraalridder uithangen?

Je moet toch wel een beetje normaal voor een groep kunnen spreken als je onderhand veertig bent? Wat het nog moeilijker maakt, is als we op sociale media zien hoe ‘geweldig’ andere mensen zijn, en dat zij hun leven wél voor elkaar lijken te hebben.

Rafelrandjes

De westerse cultuur werkt dat gedrag van rafelrandjes verbergen en strenge innerlijke dialogen ook in de hand: in onze maatschappij word je vooral geaccepteerd als je netjes op je stoeltje blijft zitten, een bedrijf tot bloei brengt of zo lekker makkelijk contact maakt. Miskleunen mag wel – maar vooral als je er daarna vlammend over kunt betogen op hippe congressen.

Die neiging om jezelf niet te accepteren zoals je bent kan nog eens worden versterkt door de manier waarop we zijn opgevoed, stelde de bekende humanistisch psycholoog Carl Rogers halverwege de vorige eeuw al.

Wordt er onvoorwaardelijk van je gehouden? Of heb je het gevoel dat er vooral aandacht, knuffels en complimenten zijn als je mooie cijfers haalt, behulpzaam bent, je gezinsleven op orde hebt of een – in de ogen van je ouders – prachtig carrièrepad volgt?

‘Als een kind ervaart dat de mate waarin liefde gegeven wordt afhankelijk is van de mate waarin wordt voldaan aan verwachtingen, is de kans groter dat het zichzelf beoordeelt in termen van “waarde”,’ stelde Rogers. Dan is zo’n kind dus geneigd zichzelf vooral te accepteren als hij ‘het goed doet’.

Hé, dat heb ik ook

Maar ja, de helft van de tijd ‘doen’ we het dus helemaal niet zo goed. Liggen we wakker terwijl anderen slapen, maken we een potje van onze relatie, zijn we bang, boos of chaotisch, zeggen we iets stoms.

Als we leren om milder naar onszelf te zijn, inzien dat niemand perfect is en onszelf met alle onhebbelijkheden kunnen accepteren, kunnen we onszelf ook makkelijker aan anderen laten zien zoals we zijn. Daarmee laten we onze menselijkheid zien – en vaak blijkt dan dat anderen helemaal niet wegrennen, maar juist dichterbij komen staan. Om te laten weten: ‘Hé, dat heb ik ook.’

Stop dus met jezelf de hele tijd te ‘fixen’, om te voldoen aan een beeld van hoe je zou moeten zijn. ‘Als je jezelf accepteert, accepteert de hele wereld jou,’ schreef de Chinese filosoof Lao-tse al een paar honderd jaar voor Christus.

Nog perfecter

En dan, hoeven we dan niets meer aan onszelf te veranderen? Kunnen we dan zeggen: dit is het, je doet het er maar mee? Nee, zeggen zelfacceptatie-experts: jezelf accepteren zoals je bent betekent niet dat je van elke verantwoordelijkheid richting jezelf en anderen ontslagen bent.

Bohré: ‘Je kunt van jezelf houden inclusief alles waar je niet zo goed in bent, en dan alsnog keuzes maken in hoe je kunt groeien, en kunt omgaan met de dingen die nog niet zo lekker lopen.’ Volgens haar is vooral de intentie belangrijk: ‘Wil je veranderen omdat je nog perfecter moet zijn, omdat anderen een oordeel over je hebben, omdat je een oordeel over jezelf hebt? Of komt de wens te veranderen voort uit je waarden, uit wat je belangrijk vindt in het leven?

Dus: wil je van je ongeduld af omdat iedereen om je heen zo geduldig lijkt en je vindt dat je zelf eigenlijk ook eens wat meer zen zou moeten zijn? Of: is samenwerken een belangrijke waarde voor je, en wil je om die reden leren collega’s vaker de ruimte te geven?

Mensen die zich vanuit die laatste overtuiging ontwikkelen, kunnen hun eigen leven en dat van anderen blijven verrijken.’

Dit artikel verscheen eerder op Psychologiemagazine.nl.

Online training Goed zoals je bent

We hebben leuk nieuws: sinds dit voorjaar is Flow’s oprichter Irene ook hoofdredacteur van Psychologie Magazine en werken we vaker samen. Daarom kun je nu vier van hun online trainingen ook vinden op Schoolofflow.nl, en mag je ze met korting volgen.

Zo ook de online training Goed zoals je bent. In deze training leer je om jezelf te accepteren zoals je bent, mét al je imperfecties. Psycholoog Marjon Bohré helpt je in deze training om je perfectionisme los te laten en gezonde grenzen te stellen. En je krijgt het boek De moed van imperfectie van Brené Brown cadeau.