Dingen met aandacht doen zit ingebakken in de Japanse cultuur. Journalist Jantine Jongebloed herontdekt tijdens een lange roadtrip de Japanse kunst van het vertragen – een ultieme les in selfcare.
De mensen, het tempo, de dingen zijn hier anders. Alles gaat met grote precisie en grandioos veel aandacht. Vlak na aankomst irriteert het me nog. De rijen die hier voor de trein en balies worden gevormd zijn keurig maar ook lang, en het tiendubbele checken van mijn paspoort en papieren is vermoeiend. Maar over die kant van de medaille gaat dit verhaal niet, want die ben ik vergeten zodra ik twee dagen na de lange vlucht ben uitgerust en gewend aan de nieuwe tijdzone waarin ik de komende tweeënhalve maand zal verblijven. Ik heb alle tijd.
Genieten in stilte
Op een avond bezoeken mijn reisgenoot en ik een donkere whisky- en luisterbar met vijf zitplekken en een eigenaar wiens jazzplaten uit zijn één meter hoge geluidsboxen schallen. In de Google-recensies over deze bar lees ik dat sommige toeristen ervan baalden dat ze hier niet mochten praten – het is de bedoeling om te genieten in stilte, bedaard en rustig; blijkbaar worden mensen aangesproken op verstoring. Maar het is wel een manier om met al je zintuigen écht naar muziek te luisteren.
Eervolle rituelen
Na een week in de hoofdstad is het tijd om de auto op te halen waarmee we de komende maanden de kust en bergen gaan verkennen. Vanuit Nederland spraken we af dat we ons op de zesde bij de garage zouden melden, maar uit het berichtje dat we ontvangen blijkt dat de eigenaar van de garage een tijdje geleden op de zesde zijn vrouw is verloren, waarna hij heeft besloten om maandelijks op de zesde een dag vrij te nemen, om haar te herdenken en haar graf te bezoeken. Hij vraagt of we ook de zevende kunnen komen. Zo’n eervol ritueel, een vrije dag – is iets belangrijks in de Japanse cultuur, en iets wat ik in de komende weken nog vaak zal tegenkomen.
Tijd voor observatie
Het duurt een week of wat en de Hollandse Haast is van mijn schouders gegleden. We nemen de tijd om van de gebaande paden af te wijken. We wandelen over pelgrimspaden, slenteren door historische dorpjes, rijden stukken in de auto en stoppen bij zo veel mogelijk wegrestaurants om dampend hete ramensoep te eten. Nooit eerder heb ik een rivier zo bedachtzaam horen kabbelen en ruisen als in de stad Kanazawa.
Als ik stil sta, merk ik dat ik beter ben gaan kijken nu ik er de tijd voor heb gekregen. Ik observeer de mensen die me passeren in slow motion, alsof de tijd geen vat op ze krijgt, alsof we samen in een ander ritme leven. Een stel met een baby, een jonge vrouw en haar poes aan een koord alsof het een hondje is, op de brug staat een oude man de sneeuwende bloesem te filmen met zijn handycam. Een vrouw die zíjn vrouw zou kunnen zijn, danst intussen tussen de dwarrelende vlokken alsof het confetti is.
Esthetiek ten top
Ik wandel door Kenroku-en, de mooiste botanische tuin van Japan – die zo is ontworpen dat ie in elk seizoen opnieuw tot volledige wasdom kan komen – en in het mossige veld zitten drie mensen op kleine krukjes in een soort imkerpak met oneindige precisie en een pincet in hun handen piepkleine onkruidjes tussen het mos uit te vissen. Esthetiek wordt hier oneindig hoog gewaardeerd. Alles moet kloppen. Voor mij voltrekt zich een liveperformance van een moderne Monet. De rozige bloesemblaadjes drijven op het spiegelende wateroppervlak van de vijver in het park. Behalve in Frankrijk moet het impressionisme toch ook hier zijn wortels hebben. Dit is een stad uit een droom.
Bewust in bad
In het traditionele badhuis boen ik die avond de dag niet van me af, maar juist steviger mijn vel in. Het is belangrijk om precies de juiste volgorde van de handelingen aan te houden, niks gebeurt hier ‘zomaar’. In de kleedkamer probeer ik de regels in me op te nemen. Voordat je jezelf de ontspannen heetwaterbron in mag laten zakken, komt het schrobritueel; een bijzondere aangelegenheid voor een westerling uit de 21e eeuw die gewend is om even rats rats snel onder de douche te springen. In de Japanse cultuur gaat het traag, bedachtzaam en lief.
Daarna warm je je op in de sauna. Je spoelt je af, glijdt in het ijskoude dompelbad, vertrekt naar de kleedkamer, grist de grote droge handdoek uit je kluisje, je omhult je met de lobbige vale lila pyjama die je erbij krijgt (de kleur staat je niet, gelukkig is ie zacht), je föhnt je haren, trekt je sloffen aan, en in die outfit ga je nu door de gangen schrijden. Zo hoort dat hier. Iedereen loopt er hetzelfde bij, op weg naar de sakébar van het hotel, waar je ook nog wat kunt eten.
Elke hap bewonderen
Ik krijg zwartgeblakerde tuinboontjes voorgeschoteld, met zoutvlokken. Tijdens de sporadische keren dat ik in Nederland in een super-de-luxe restaurant at heb ik me altijd afgevraagd of ik de muizenhapjes nou zo hoog waardeerde omdat ze van uitmuntende kwaliteit waren, of omdat ik ze heel langzaam en met volle aandacht at. Ook kleine hapjes groeien als je ze aandacht geeft, als je ze eerst uitgebreid van alle kanten bestudeert, er dan langzaam op kauwt, alle kanten van je tong en elke papil aan het werk zet. Het lijkt alsof Japanners met alles zo omgaan: elke hap, stap, bad, boomblad bewonderen ze.
Yes, een lange rij
Ik ben weer terug op het vliegveld, een half leven verder: weer die lange rijen, die traagte bij controles, het driedubbele checken en het kastje en de muur. Maar het irriteert me niet meer. Die kant van de medaille kan me gestolen worden. Ik voel juist compassie. Ik weet waar die treuzeligheid zijn oorsprong vindt. In het precies willen doen, met belangstelling en toewijding. Iets van die bedachtzaamheid van de Japanse cultuur stop ik in mijn tas. Voor thuis.
Meer lezen
- Wat Jantine leerde tijdens deze bijzondere pelgrimstocht in Japan.
- De dag (en je zorgen) van je afspoelen: het badritueel in Japan.
- De zomer in Zweden is heilig, en dit kunnen wij daarvan leren.
Fotografie Jantine Jongebloed
Gepubliceerd op 15 april 2025
