Hoe mentaal (on)gezond zijn we nu eigenlijk?

Met alle negatieve nieuwsberichten die ons bereiken lijkt het alsof het met ons en de maatschappij steeds slechter gaat. Volgens een artikel van De Morgen valt dat mee.

In het artikel zoekt journalist Joël de Ceulaer samen met experts naar wat meer nuance. Volgens hem neigen we, dankzij uitspraken van bekende psychologen en psychiaters als Paul Verhaeghe en Damiaan Denys, te denken dat het niet goed gaat met de huidige maatschappij. De samenleving maakt ziek, het gaat slechter met onze mentale gezondheid. We lijden meer aan stoornissen, hebben minder verbinding en raken uitgeput door de ratrace, om maar eens een paar dingen te noemen.

Maar volgens Ceulaer vertellen de cijfers waar die psychologen en psychiaters naar kijken, toch een ander verhaal. Het aantal mensen met mentale problemen stijgt wereldwijd weliswaar, maar heeft dat meer te maken met demografie.

In het artikel zegt psycholoog Bram Vervliet van de KU Leuven: ‘De bevolking is gegroeid, we zijn met meer op de wereld, en dus zijn er ook meer mensen met angsten en depressies. Maar het aandeel van de wereldbevolking dat met mentale problemen kampt, neemt niet toe. Je ziet veeleer de omgekeerde tendens, met westerse landen op kop: uit geluksonderzoek blijkt dat we almaar meer tevreden zijn met ons leven.’

Vertekend beeld

De experts die in het artikel aan het woord komen, willen de problemen absoluut niet bagatelliseren. ‘Maar,’ stelt psychiater Christiaan Vinkers, “zeggen dat het erger is dan ooit, is een veel te simpel antwoord op een erg complexe vraag.” Volgens Ronny Bruffaerts, hoogleraar psychiatrie aan de KU Leuven, zien psychiaters en psychologen wellicht meer mensen met een depressie of angststoornis, maar dat komt niet omdat mensen daar meer last van hebben. In de huidige maatschappij zoeken mensen sneller hulp. Goed nieuws natuurlijk, maar het kan wel een vertekend beeld geven.

Volgens Vinkers is er dan ook geen wereldwijde epidemie van depressies en angststoornissen. In Nederland tonen de meest recente cijfers een toename van depressies, maar de cijfers uit andere landen daarentegen stijgen al heel lang niet. En er zijn ook andere studies, die geen stijging laten zien. Recent Europees onderzoek toonde juist een afname van depressies, dus ook dat zou meegenomen moeten worden, bij het trekken van conclusies.

De experts geven meteen toe dat het leven een bron van stress kan zijn, zeker met de oorlog, inflatie en corona. Maar volgens Vinkers is dat geen reden om te denken dat het daarom alleen nog maar bergafwaarts gaat. Volgens hem stellen we ons het verleden te rooskleurig voor. ‘We hebben het beter dan vroeger, maar we hebben uiteraard nog altijd problemen.’ Ook stelt hij dat mensen al millennia last hebben van somberheid, angsten, levensmoeheid en slapeloosheid. Alleen werd er vroeger minder open over gepraat. Vinkers: ‘Er is altijd veel leed geweest. Maar de mens is veerkrachtig.’

De wereld tonen zoals hij is

En dan is er nog het feit dat er vaker slechte berichten verschijnen dan goede. Helaas blijft het nieuwswaardiger om te schrijven over dat ene vliegtuig dat neer is gestort, dan over al die miljoenen vluchten die wel goed gegaan zijn. De auteur van het artikel pleit er daarom voor dat de media de wereld meer tonen zoals hij is.

Er zijn natuurlijk ook zorgelijke ontwikkelingen. Zo is er volgens Bruffaerts vooral bij jongeren een toename te zien in stoornissen als ADHD, binging en zelfverwonding. Ook eetstoornissen namen toe, onder meer tijdens de pandemie. Maar, stelt, Bruffaerts: ‘De morele paniek in de samenleving is altijd groter dan het echte probleem. En die morele paniek houdt niet op als de angst ontkracht is: we weten dat gewelddadige videospelletjes het geweld niet doen stijgen, en toch blijven veel mensen bezorgd dat het wel zo is.’

In het artikel stippen de experts ook aan dat er soms sprake is van overdiagnose: als mensen aangeven last te hebben van somberheid, wordt daaar meteen het label depressie op geplakt. Terwijl: volgens Bruffaerts krijgt van alle mensen die weleens diepe somberheid ervaart, maar één op de tien daadwerkelijk een depressie. ‘Er bestaat een groot onderscheid tussen een gevoel en een stoornis.’

Lang verhaal kort: ons mentale welzijn blijft een aandachtspunt, maar de zaken staan er wat deze experts betreft in het algemeen en wereldwijd minder slecht voor dan we vaak denken. Dat geeft de burger moed.