Als het leven je uit koers brengt, weet je soms even niet meer wat te doen. Deze adviezen helpen je wellicht bij omgaan met verandering.
Er zijn van die dagen, weken, maanden dat het schip van je leven met een flinke dot gas voorwaarts gaat. De bestemming is duidelijk, de haven ligt in het vizier en je weet precies via welke route je er moet komen. En soms slaat je boot om en lig je als een drenkeling in het water. Geen idee meer van het zuiden, noorden, oosten, westen. De sterren onzichtbaar achter de bewolkte hemel. De zee dan weer windstil, dan zo onstuimig dat je kopje- onder dreigt te gaan.
Dobbertijd
We kennen allemaal fases waarin je het even niet meer weet. Misschien is je hart gebroken, een huwelijk ten einde gekomen, een baan verdwenen. Misschien zijn je kinderen ineens uit huis of ben je aan het herstellen van een inspannende situatie. Een lange periode van zorg bijvoorbeeld, een veeleisend jarenlang project.
Er zijn veel verschillende woorden in de literatuur voor een fase na grote veranderingen. Rouw. Hersteltijd. Tussentijd. Liminaliteit. Transformatie. Transitie. Metamorfose. Irene Smit, creative director van Flow, beschreef het onlangs als ‘dobbertijd’: ‘Want ja, ik voel me op het moment lusteloos, alsof ik lig te dobberen op een boei en niet weet welke kant ik op moet zwemmen,’ schreef ze in haar editorial. ‘Alleen valt dat niet meteen te fiksen, ik moet door deze periode heen: ik zit in een tussentijd.’
Wat er moet gebeuren in een dergelijke tijd is ‘genezing’. Het zenuwstelsel is van slag, ankerpunten zijn verdwenen. De Amerikaanse psychotherapeut Matt Licata noemt deze tussentijd daarom ‘dissolutie’, een scheikundige term voor ontbinding. Dit omdat er vaak zo veel tegelijk gebeurt rondom zo’n gebeurtenis – en je er helemaal anders uitkomt dan je erin ging. Situaties als de dood van een dierbare, een nare diagnose, een ongeluk dat je krijgt, het noodzakelijke einde van een geliefd project: ‘het brengt een bepaalde verwoesting met zich mee,’ stelt Licata.
De verschillende fases
Volgens antropoloog Jitske Kramer, auteur van Tricky tijden, bestaan transformaties uit drie fases, met altijd hetzelfde patroon.
- De seperatiefase: een fase waarin je afscheid neemt van wat er was.
- De liminale fase: een tussentijd waarin de werkelijkheid een soort van vloeibaar is.
- De integratiefase: daarin integreer je het geleerde in je leven, wat tot een nieuw evenwicht zal leiden waarin het weer rustiger is.
De periode waarin alles wankelt wat normaal was, noemt ze in haar boek ‘the messy middle’. Je weet het even niet meer zo goed en zoekt naar hoe dan wel.
De reddingsboei
Misschien ben ik de uitzondering op de regel, maar bij mij lopen die drie fases altijd heel chaotisch door elkaar heen. Allemaal net zo onvoorspelbaar als het weer en de golven die het meebrengt. Het voordeel van mijn ervaringen met kleine en grote, korte en lange crises is dat ik wat oefening heb met die reddingsboei vasthouden, ook als het stormt. Dit zijn mijn adviezen.
- Accepteer dat je in het water ligt. Dat je hart versplinterd is, dat je absoluut niet meer volle kracht vooruit kunt. Daar begint het mee.
- Probeer te dobberen op veilig water, zodat je je aan de beweging durft over te geven, en niet steeds op je hoede hoeft te zijn voor haaien of een bepaald soort kwallen die je met het gif in hun tentakels kunnen steken.
- Zorg voor ruimte in je dagen, voor niet te veel ‘moeten’. Probeer veeleisende taken op te schuiven of te verminderen. Vertraag alsjeblieft.
- Verwen je zintuigen met ontspannende geuren, muziek, een bad, laat je ogen rusten op iets moois.
- Ga niet zitten wachten tot er weer vasteland verschijnt, of een helikopter met een touwladder. Het leven bestaat namelijk alleen uit wat er hier en nu gebeurt. Voel wat er te voelen valt.
Neerslachtig geworden?
Dit ‘voel wat er te voelen valt’, is moeilijk, weet psycholoog Mark Tigchelaar. Hij schrijft boeken en traint mensen in ‘hersteltijd’. Of het nu gaat om de lusteloosheid na een periode hard werken of de onrust en pijn na een nare gebeurtenis: “We zijn geneigd om te vermijden wat niet comfortabel voelt,” zegt hij aan de telefoon. “Onze hersenen zijn ingesteld om ongemak te vermijden. We willen snel door, zoeken afleiding op onze telefoon, of verdoven onszelf, bijvoorbeeld met alcohol. Terwijl het uiteindelijk voor meer geluk zorgt als je er de tijd voor neemt.
Ongekend prachtig
Wat experts over deze fase willen zeggen: die lastige gevoelens, dat niet-weten, het is geen falen, het is geen vergissing, het hoort allemaal bij het wonder van het leven. Licata: ‘Het is weliswaar verleidelijk om deze natuurlijke reorganisatie te zien als een fout of vergissing, een teken dat er iets “mis” is gegaan of dat we gefaald hebben, maar paradoxaal genoeg vormt deze ontdekking de basis voor vernieuwing en transformatie.’
Hij zegt daarover ook: ‘We betreden het wonder van het leven door volledig mee te doen. Niet alleen met de bekende, veilige en zekere gevoelens en ervaringen, maar met het hele spectrum, en wie weet ontdekken we daar wel iets ongekend prachtigs wat op ons te wachten ligt.’
Meer lezen
- Altijd een vol hoofd? 5 kleine veranderingen die jou meer rust geven.
- Onthaasten: dankzij deze simpele veranderingen ga je niet meer racend de dag door.
- We leven in een ‘tricky tussentijd’: zo ga je om met al die veranderingen.
Gepubliceerd op 17 februari 2025
