Je aandacht erbij houden

We zijn drukker dan ooit, maar tegelijkertijd doen we veel minder. Dat heeft alles te maken met aandacht. Hoe houd je je focus, en wat levert het je op, vraagt journalist Jocelyn de Kwant zich af.

Ik ben zo snel afgeleid. Bij het schrijven van vrijwel elk artikel kost het me veel moeite om gewoon eens een uurtje onafgebroken te schrijven. Steeds komt er iets tussendoor. Een kantoorgenoot die iets vraagt, even snel iets regelen voor de Belastingdienst, een boek aanvragen voor een volgend artikel, en o ja, ik moest mijn moeder ook nog iets vragen. Af en toe doe ik een rondje social media, wat meestal begint met een LinkedIn-mail dat iemand mijn profiel heeft bekeken, waarna ik daar blijf hangen. Aan het einde van de dag denk ik dan: wat heb ik eigenlijk gedaan? Veel korte klusjes afgehandeld, maar dat artikel, dat moet nog steeds geschreven worden.

Niet alleen op een werkdag vind ik het lastig om mijn aandacht erbij te houden. Bij alles wat ik doe, ben ik snel afgeleid. En als ik net lekker in een gesprek zit, verstoort een piepje van mijn telefoon het weer. Laatst was ik op een festival en toen na een paar uur alle telefoons leeg waren, merkte ik weer hoe heerlijk het is om er samen helemaal in te zitten. Ook op de momenten dat er even niets werd gezegd, was er een enorm gevoel van ‘samen’, omdat we samen ergens naar keken en daarom konden lachen. O ja, dacht ik, zo kan het ook zijn.

174 kranten per dag

“Ergens met je hele aandacht bij zijn, wat het ook is, geeft veel voldoening,” zegt psycholoog Mark Tigchelaar. Samen met Oscar de Bos schreef hij het boek Focus aan/uit, waarin ze haarfijn uitleggen hoe ons brein werkt als het gaat om aandacht. De hoeveelheid prikkels die dagelijks op ons afkomt, is sinds de jaren tachtig vervijfvoudigd en staat nu gelijk aan 174 kranten per dag.

Lees ook: Somber en moe? Misschien heb je last van de weather whiplash

We zijn drukker dan ooit, maar tegelijkertijd ook veel minder productief. Dat komt doordat de momenten waarop we echt ergens in opgaan, steeds schaarser worden. “Het is niet toevallig dat in de afgelopen jaren onze concentratie is gedaald en de hoeveelheid stress is toegenomen.” Dat ligt niet alleen aan onze telefoons, zegt Tigchelaar: “We beschuldigen eerst onze telefoon en onze collega’s als we ons slecht kunnen focussen, maar dat is zeker niet het enige verhaal.” In zijn boek heeft hij het over vier oorzaken, waarvan ‘externe prikkels’ er één is.

Gek op prikkels

In eerste instantie heeft het met ons eigen brein te maken dat we zo snel zijn afgeleid. Het brein is gek op prikkels en steeds op zijn hoede om gevaar te spotten; we denken dat we één ding aan het doen zijn, maar ondertussen is een deel van ons brein bezig met het verwerken van alle signalen om ons heen. Het verklaart waarom we het op een druk feestje haarfijn opmerken als onze naam wordt genoemd. En een piepje van een telefoon aan de andere kant van de ruimte pikken je antennes ook meteen op: is het belangrijk voor mij? Tigchelaar: “Dat overactieve brein kan behoorlijk lastig zijn als je je wilt concentreren. Als het maar iets te traag gaat voor je denkbrein, gaat het automatisch op zoek naar nieuwe prikkels.”

Doordat we het zo moeilijk vinden om te focussen, is de verleiding volgens Tigchelaar groot om steeds korte taakjes te doen. “Dat is natuurlijk ook de lol van veel banen: veel dingen afvinken, veel verschillende dingen op één dag. Never a dull moment, altijd in beweging, het is verslavend. Er zit alleen wel een prijskaartje aan. Je bent dan wel heel druk, maar minder productief. Je doet namelijk heel veel kleine dingen, of zoals schrijver Cal Newport het noemt: ‘shallow work’. Werk waar weinig denkkracht voor nodig is, maar dat ook weinig voldoening geeft.” Het verklaart waarom ik en veel andere mensen zo’n onbevredigend gevoel kunnen hebben aan het eind van de dag. Heel anders dan na een dag waarin je lekker in een flow zat.