Doen waar je zin in hebt, zonder te wachten op gezelschap: dit is solosofie

Waarom voelt in je eentje uit eten of op reis gaan soms raar of ongemakkelijk? Volgens de Spaanse psycholoog Nika Vázquez Seguí, auteur van het boek Solosofie – Geluk begint met een moment voor jezelf, hoef je niet te wachten op geschikt gezelschap.

Ben jij zelf goed in alleen zijn?

“Tijdens de pandemie hoorde ik collega’s en vrienden vaak klagen over gebrek aan fysiek gezelschap. Heel veel mensen om me heen werden er somber van, wisten niet wat ze met zichzelf aan moesten. Ik genoot juist van het online werken, van lezen bij kaarslicht met muziek op de achtergrond. Ik vond het leuk om tegelijk met vrienden online een film te kijken, ieder vanuit z’n eigen huis, met een glas wijn bij de hand. Die fijne ervaring van veel tijd met mezelf was de oorsprong van mijn boek.”

Wat is het verschil tussen eenzaamheid en alleen zijn?

“Eenzaamheid verwijst naar een niet-gekozen vorm van alleen zijn. Het heeft te maken met de  afwezigheid van iets, met een verdriet. Het andere alleen zijn komt voort uit een besluit om alleen tijd door te brengen, en verwijst naar het gelukkige gevoel dat je kunt hebben als je in je eentje bent. Alleen zijn is, anders dan eenzaamheid, een keuze. Omdat je de eigenaar van jouw leven bent en vrij beslist wanneer je wel en niet tijd met anderen doorbrengt.”

Moeten we in deze individualistische maatschappij niet juist leren samen te zijn?

“Solosofie gaat niet over eenzaam, individualistisch of afgesloten zijn. Ook niet over apart van anderen leven of onafhankelijk zijn. Het klinkt misschien paradoxaal, maar alleen zijn verbetert juist de relaties met anderen, doordat je eerst de relatie met jezelf verbetert en erachter komt wat je eigen behoeftes zijn. Elke relatie heeft baat bij zelfkennis van de betrokken partijen.”

Zit geluk niet vaak ook juist in verbinding met anderen?

“We voelen geluk niet alleen maar door het te delen. Net zoals boosheid, blijheid en verdriet is het een individueel gevoel, van jou alleen –  jij bent de enige persoon die deze emoties ervaart. Veel mensen zijn de verbinding met zichzelf verloren toen ze stopten met voelen, écht goed voelen, wat er allemaal in hun binnenwereld speelt. De simpele vraag – hoe voel ik me nu? – kan het beginpunt zijn van nieuwe innerlijke verbinding en zelfkennis. En die vraag laat zich beter stellen en beantwoorden in bewuste tijd alleen, als je stilstaat en incheckt bij jezelf.”

Dus tijd alleen is belangrijk om de verbinding met jezelf terug te vinden?

“We kunnen niet houden van wat onbekend en vreemd is. Alleen kennis brengt begrip, waardering en empathie voor het leven. Kennis zorgt voor waarde, het bepaalt hoe we de dingen om ons heen én onszelf waarderen. Hoe kunnen we een gezond zelfvertrouwen hebben als we geen tijd in onszelf investeren? We moeten stoppen met weglopen van onszelf en beginnen met begrijpen wat er in ons omgaat, om het te waarderen en eventueel te veranderen. We hebben de tijd, maar ook de affectie nodig om onszelf te leren kennen – en dat gaat het beste zonder de continue ruis van gezelschap. Solo-tijd levert je zelfkennis, zelfvertrouwen en geluk op, en daardoor verbinding met jezelf. Het geeft kwaliteit aan je vrije tijd.”

Zijn sommige mensen van nature beter in alleen zijn dan anderen?

“Ik ben een geboren solist. Als kind vond ik het al heerlijk om alleen te spelen. Als tiener ging ik altijd uit met mijn vrienden, maar ik vond het ook fijn om alleen in mijn slaapkamer te lezen of langs de kust te wandelen. Ik ken mensen die dat net als ik als kind al goed konden en nu nog steeds kunnen, en mensen bij wie het minder vanzelf gaat. In mijn werk als psycholoog ontmoet ik veel mensen die zich ongemakkelijk en opgelaten voelen als ze alleen zijn. En ja, het kan heel confronterend zijn als je voor het eerst bewust met jezelf zit te zijn. Maar ook als je het niet van jongs af aan gewend bent en het maar gek of spannend vindt, kun je het leren en ervan gaan houden.”

Waarom vinden mensen alleen op pad gaan soms ongemakkelijk?

“We leven met veel vooroordelen en irrationele ideeën die invloed hebben op ons leven en onze beslissingen. Zo zou in je eentje naar een theater of restaurant gaan de indruk wekken dat je helemaal geen vrienden hebt of geen leuk gezelschap bent. Het brengt je zo veel om je los te maken van die onwaarheden. Solosofie geeft je de mogelijkheid alles te doen waar je zin in hebt, zonder te wachten op geschikt gezelschap. Ik vind het heel bijzonder dat zo veel mensen na het lezen van mijn boek in hun eentje naar de bioscoop of op vakantie zijn gegaan. Zo veel gezichten van tevredenheid en geluk! Het is bevrijdend om vooroordelen los te laten en zelf te gaan ervaren hoe fijn het kan zijn. Dat gaat niet van de ene op de andere dag natuurlijk, maar uiteindelijk voelt het vrij en liefdevol.”

Wat helpt om het fijne van alleen-tijd goed te ervaren?

“In mijn boek besteed ik veel aandacht aan onze zintuigen, omdat ze ons het meest intieme en persoonlijke gevoel kunnen geven dat er is. Niemand kan de ervaring van jouw zintuigen delen of weerleggen. Je kunt in een restaurant eten met een vriend en beiden een heel andere smaakbeleving hebben. Deze ervaringen zijn even waar en goed. De alleen-tijd is een unieke ervaring waarover niet te twisten valt. Je mag in je eentje naar een restaurant gaan, een film kijken of naar een liedje luisteren – en je bent de enige die dit op die manier beleeft. Geniet ervan.”

Hoe kun je beter worden in alleen zijn?

“Het allerbelangrijkste is: vermijd zelfkritiek en zelfevaluatie. Die twee dingen verwoesten de mogelijkheid om je op je gemak te voelen met jezelf. Denk eens aan de persoon van wie je het meeste houdt, je dochter misschien, je vader of je beste vriendin – zou je de hele dag door die persoon kunnen bekritiseren? Natuurlijk niet!”

“Je zorgt voor die persoon, legt haar in de watten, je praat aardig tegen hem. Hoe we beter kunnen worden in tijd met onszelf draait eigenlijk om de vraag: hoe kunnen we beter worden in aangenaam tegen onszelf praten? We moeten leren aardig te zijn voor onszelf, een stem ontwikkelen die lief is, empathisch, correct en respectvol. Het is goed om je bewust te worden van je kritische stemmetjes en ze bewust te vervangen voor aardige woorden. Doe alsof je tegen een vriendin praat. Geef jezelf complimenten, wees zacht. Uiteindelijk gaat dat steeds makkelijker, je zult je beste gezelschap worden.”

Wat is jouw favoriete herinnering aan een moment van alleen zijn?

“Tien jaar geleden ben ik gescheiden. Mijn partner en ik reisden veel samen, gingen naar concerten, naar de bioscoop et cetera. Toen we uit elkaar gingen, wilde ik doorgaan met al die activiteiten – ook al was dat in m’n eentje. Een aantal maanden na mijn scheiding ging ik een paar dagen alleen naar de kust bij Barcelona. Ik herinner me nog haarscherp dat gevoel van vrijheid en voldoening. Ik was in staat alleen te reizen en nieuwe plekken te ontdekken, en daarvan te genieten. Ik mocht elke dag zelf beslissen wat ik wilde doen, dat voelde zo rijk.”

Welke invloed hebben de relaties die we om ons heen zien?

“We hebben vaak de neiging, ook in relationele patronen, om te kopiëren wat we hebben meegemaakt in onze jeugd, in ons gezin of wat we kennen van koppels en vrienden uit onze omgeving. Als je tijd in jezelf investeert, maak je ruimte om na te denken over wie je bent, wat je leuk vindt, wat bij je past en hoe je jezelf tot de wereld verhoudt of wilt verhouden, zonder de bekende patronen van anderen te volgen. Door alleen te zijn kun je je leven herontwerpen en organiseren zoals dat past bij jouw waarden, interesses en verlangens.”

Waar moet je dan vooral op letten?

“Voor mij is het essentieel om niet van jezelf te ‘scheiden’ als je een relatie hebt. Vaak hebben mensen het idee dat ze moeten kiezen: óf ik heb een innige romantische relatie, óf ik doe wat ik zelf wil. Singles (die wel een relatie zouden willen) worden vaak noodgedwongen vanzelf beter in alleen zijn, maar ook in een relatie is het belangrijk om je autonomie te behouden. Zo voorkom je dat je verwijderd van jezelf raakt, waarna een relatiebreuk vaak de enige oplossing lijkt. Solosofie lost dat ogenschijnlijke conflict op: vrijheid en liefde kunnen heel goed samengaan. Als we ons vrij voelen in onze eigen ruimtes, tijden en hobby’s, en ook de alleen-tijd van onze partner respecteren, is de tijd samen ook harmonieuzer en vervullender.”

Hoe creëer je die alleen-tijd als je samenwoont met één of meerdere huisgenoten?

“Communicatie is essentieel. Het is belangrijk om je partner duidelijk te maken dat alleen-tijd niet betekent dat je de interesse in de relatie of in de ander bent verloren. Dat het ook niet uit onvrede voortkomt, maar uit het verlangen je eigen ruimte te vinden. We zijn nu eenmaal individuele wezens met unieke en specifieke behoeftes. In een relatie is het belangrijk dat iedereen een eigen ‘geheime tuin’ heeft, een plek die van onszelf is en van niemand anders. Misschien is jouw geheime tuin een middag een boek lezen in je favoriete café, naar een museum gaan of al wandelend in je eentje een stad ontdekken. Al die activiteiten kunnen helpen om jezelf beter te leren kennen, na te denken en volwassen te worden. Het is jouw plek om naartoe te gaan wanneer je daar behoefte aan hebt, en tegelijkertijd is het belangrijk dat je partner ook zijn of haar eigen geheime tuin heeft. Dan lukt het om als stel een gemeenschappelijke parallelle evolutie en ontwikkeling door te maken. En dan begint na het verbinden met onszelf óók de nog diepere verbinding met de ander. Vrij kunnen zijn betekent elkaar zien en vinden.”