Catelijne heeft vriendschapsverdriet: 'Rouwen doe je niet alleen als iemand doodgaat'

Wat als een goede vriendin je na 33 jaar aan de kant zet? Het overkwam journalist Catelijne Elzes en het vriendschapsverdriet hakte er behoorlijk in.

Precies twee jaar geleden zat ik aan het ontbijt en kwam op mijn telefoon een mail binnen van vriendin V met als onderwerp ‘Afscheidsbrief’. Ik voelde het bloed uit mijn gezicht trekken en moest me aan de leuning van mijn stoel vasthouden.

Mijn ogen vlogen door de mail, ik las ‘ongelooflijk’, ‘laf’, en ‘het gaat niet meer’. Er was te veel gebeurd, schreef ze. Zonder nu in detail te treden: ik begreep deels wat ze bedoelde, maar voor een groot deel ook niet. Ja, ik was onhandig geweest en nee, ik ben niet altijd even invoelend, maar was onze diepgaande, 33 jaar lange vriendschap het niet waard om voor te vechten?

Na een paar keer heen en weer mailen gaf ze aan dat ze geen contact meer wilde. Voor een ontmoeting voelde ze niets, ook niet voor een gesprek om onze vriendschap goed af te sluiten, zoals ik voorstelde. Een paar weken later heb ik nog een brief gestuurd met excuses erin. Niks meer op gehoord. Er zat niets anders op dan het loslaten.

Elke dag denk ik nog wel aan haar

Wat ik toen niet wist, is dat de breuk me behoorlijk intensief zou bezighouden. Elke dag denk ik nog wel aan haar. Zodra ik het oogpotlood gebruik dat we tegelijkertijd aanschaften. Na een droom waarin we wél met elkaar praten. Als ik een oude ansichtkaart van haar tegenkom,

Vaak ervaar ik vooral een gevoel van gemis: ik mis haar en onze vriendschap. Soms ben ik boos, omdat ze me op zo’n lullige manier aan de kant heeft gezet. Het blijft lastig te geloven dat ze echt geen vriendin meer van me is.

We waren zo dik met elkaar. Hoe moet dat nou als ze weer ernstig ziek wordt of zelfs doodgaat, mag ik dan niet naar haar uitvaart? Ik wist niet dat een vriendschapsbreuk er zo in kon hakken.

Verdrietig en boos

Als ik luister naar de podcast 5 Things To Remember When A Friendship Ends valt het kwartje. “Bij het einde van een vriendschap is er sprake van rouw,” zegt de Amerikaanse psycholoog Marisa Franco, die gespecialiseerd is in het fenomeen vriendschap. Rouwen doe je niet alleen als iemand doodgaat, maar ook als iets of iemand om een andere reden uit je leven verdwijnt.

Het mag misschien overdreven klinken, maar ik zit dus ‘gewoon’ in een rouwproces. Tijdens het rouwen kun je door allerlei fases gaan, weet ik sinds ik voor Flow een verhaal schreef over psychiater Elisabeth Kübler-Ross. Zij was de eerste die de fases in het rouwproces beschreef: van ontkenning naar woede, onderhandelen, vechten, neerslachtigheid en uiteindelijk aanvaarding.

Volgens sommigen is het model van de rouwfases achterhaald, maar wat mij betreft zijn ze nog actueel. Zo herken ik bijvoorbeeld de onderhandelingsfase, waarbij je in je hoofd probeert terug te draaien wat er is gebeurd en voortdurend ‘wat-als’-vragen stelt. In mijn geval vragen als: wat als ik meteen na die mail naar haar toe was gereden om het uit te praten?

Ook door de andere fases ben ik kriskras heen gegaan, waarbij ik merkte dat je maandenlang in één fase kunt zitten of binnen één uur bijvoorbeeld zowel boosheid, ontkenning als somberte kunt ervaren. Uiteindelijk is het idee dat je vrede krijgt met wat er is gebeurd.

Je hoeft het missen niet uit te zetten

Zelf heb ik het gevoel dat ik blijf hangen in verdriet en boosheid. Dat ik het maar niet kan accepteren. “Je bent niet de enige bij wie zo’n vriendschapsbreuk erin hakt,” verzekert relatietherapeut Joey Steur me, nadat ik mijn verhaal heb verteld.

Ze spreekt in haar praktijk vaker mensen die er langdurig onder gebukt gaan. “Het is geen onderwerp waarvoor in eerste instantie bij me wordt aangeklopt, maar uiteindelijk komt het in de gesprekken die ik voer vaak aan de orde. Dan zitten mensen bij mij vanwege een liefdesrelatiebreuk en geven ze aan ook iets dergelijks met een vriendschap mee te hebben gemaakt. Ze zien een terugkerend patroon.”

Wat het extra moeilijk maakt volgens Steur, en ook daar is een parallel met liefdesrelaties: dat het een eenzijdig besluit was. “Jij wilde dit niet, je houdt nog van haar, je mist haar. Je zou kunnen zeggen dat jij, in tegenstelling tot haar, nog in de relatie zit. Acceptatie begint bij voelen dat dat oké is. Dat je die liefde en het missen niet uit hoeft te zetten. Dat kan ook niet.”