Anders kijken naar ouder worden, hoe doe je dat?

In de zomer waarin Astrid van der Hulst een beetje melancholiek was, las ze een boek dat haar nieuwe inzichten gaf. Over hoe je anders kunt kijken naar ouder worden, bijvoorbeeld. Hoe doe je dat?

Ik heb van tijd tot tijd leermeesters nodig die me nieuwe dingen influisteren als ik een beetje stuurloos ronddobber, en nu was het hoogleraar psychologie Liesbeth Woertman die als geroepen kwam.

Liesbeth Woertman werd bekend met haar publicaties over de psychologie van het uiterlijk en over ouder worden. Haar boek Wie ben ik als niemand kijkt heeft ze geschreven voor vrouwen die een stuk ouder zijn dan ik, namelijk vrouwen die aan het einde van hun werkende leven zijn. Ze noemt het de derde levensfase.

Een ouder wordende vrouw

Maar ze schrijft heel mooi over álle levensfases, en het staat vol met wijsheden over de kunst van het ouder worden. Een onderwerp waar ik altijd een beetje de kriebels van kreeg, want hé, ik werd het wel maar ik deed altijd alsof dat niet zo was. Niet dat ik aan de botox was of bezig met er jonger uitzien, maar ik had gewoon geen zin om in getallen te denken. Of een ‘ouder wordende vrouw’ te zijn.

Zelf voelde Liesbeth zich een oudere vrouw toen ze 63 werd. De Duits-Amerikaanse filosoof Hannah Arendt (1906-1975) voelde zich pas ouder toen ze in de tachtig was en vervreemding ervaarde met de wereld om zich heen. In die zin ben ik nog een kuiken. Of oké, een kip.

Niet obsessief jong willen blijven

Kuiken of kip, ouder worden begint al als je baby bent. Daarbij schrijft Liesbeth: als we anders ouder willen worden dan onze moeders, is het goed om er nu al over na te denken, en te morrelen aan de bestaande ideeën, beelden en associaties over ouder worden (waar ik blijkbaar ook last van heb) en die in te vullen met nieuwe ideeën.

Daarbij gaat het er duidelijk niet om dat je obsessief jong wilt blijven. Ze is daarin streng. Al op bladzijde 19 zegt ze: ‘Altijd jong willen blijven is een vorm van stagnatie.’ Ze noemt het: leven vanuit het vervalperspectief. Ouder worden wordt dan gezien als iets negatiefs: het lichaam gaat achteruit. De onderdelen van de motor gaan haperen. Terwijl ouder worden juist een waarde in zichzelf is. Het geeft je levenservaring: een waardevol pakket dat je opbouwt en meeneemt en steeds weer aanvult en waar je onderweg uit kunt putten.

Nieuwe beginnetjes

Hannah Arendt gaat nog verder. Iedere handeling ziet ze als de geboorte van iets nieuws, en dat gaat ook op voor ouder worden. Je kunt almaar opnieuw beginnen. Als je forever young wilt blijven, ontzeg je jezelf nieuwe kansen en nieuwe beginnetjes. Als je niet mag veranderen, zegt ze, en niet ouder mag worden van jezelf, mag je dus eigenlijk niet leven.

Wat anderen vinden

Liesbeth Woertman legt in haar boek uit dat ouder worden ook betekent: loslaten wat anderen van je verwachten of vinden. En dat triggerde me. Ik kwam erachter dat ik vooral bezig was met wat anderen van me denken. Het is mijn valkuil in onzekere tijden.

Met de geboorte van ieder mens is er iets unieks op de wereld gekomen, zegt de Duitse theoloog Martin Buber (1878-1965). Iets wat er nog niet was. Een eerste en enig iets. Hoe bijzonder eigenlijk, als je daarover nadenkt. Dat unieke wordt pas zichtbaar als je gaat leven naar hoe je het zelf wilt, niet naar hoe anderen het willen.

En zo ga ik verder.

Met nieuwe avonturen in een super zinvol vakgebied. Met het klussen in mijn oude verwaarloosde boshuis. Met niet te veel in de spiegel kijken. Met Instagram-loos zijn. En kan het me niet meer zo veel schelen in hoeverre mijn pad in andermans ogen succesvol is, of slim, of verstandig. Het gaat erom dat alles nu echt is. Ben ik al de echte versie van mezelf? Vast niet, dat is een project dat een leven lang duurt. Maar het is wel een leuk plan. Met dank aan Liesbeth.