Richt je aandacht op het moment

Door je aandacht op het nu te richten ervaar je meer rust en vergroot je je geluksgevoel, zegt hoogleraar psychologie en mindfulnesstrainer Susan Bögels. ‘Als je bewust ervaart, voel je dat je bestaat.’

Waarom zijn we gelukkiger als we onze aandacht richten op het nu?

“Je brengt je aandacht naar dit moment door je zintuigen te gebruiken: door te horen, te ruiken, te kijken, te voelen en te proeven. Daardoor ervaar je de dingen direct: zonder tussenkomst van je denkvermogen, dat allerlei kanttekeningen zet bij de ervaring. Als je bewust ervaart en die ervaring helemaal in je opneemt, dan voel je dat je bestaat, dan ben je gelukkig. Kinderen worden ermee geboren, die kunnen nog helemaal opgaan in waar ze mee bezig zijn. Dat is een enorm groot goed, maar wat doen wij? We leren het ze af. Terwijl je die diepe aandacht die kinderen voor iets kunnen hebben eigenlijk zou moeten ontwikkelen en koesteren, zeggen we: ‘Nu niet stil blijven staan bij dat bloemetje, want je moet over vijf minuten bij oma zijn.’ Ieder mens heeft van nature talenten en ieder kind heeft van zichzelf interesses, maar die worden getemperd doordat de omgeving je bekritiseert of zegt dat je van alles moet. Zo ontstaat er een steeds grotere discrepantie tussen wie je eigenlijk bent en wie de ander wil dat je bent – of waarvan je denkt dat hij dat wil. En dat maakt je ongelukkig. Maar wanneer we direct ervaren met onze zintuigen, valt het verschil weg tussen wie we zijn en wie we zouden moeten zijn. Als we alleen aan het ervaren zijn: het bos, het ijsje, het zwembad, dan zíjn we. Dan hebben we geen gedachten als: kan ik wel goed zwemmen? Of: word ik niet te dik van dit ijsje? Zonder die zogenoemde megacognitie zijn we in principe gelukkig.”

Kun je jezelf aanleren om bewust je aandacht te richten op wat je ervaart?

“Ja, dat kan. Bij UvA Minds trainen ze kinderen en jongeren met ADHD en hun ouders daarin. In een achtweekse mindfulnesstraining leren ze in het begin vooral om zich bewust te worden van hun ervaringen. Dat begint met de bekende rozijnmeditatie, waarbij je een rozijn bekijkt, eraan voelt, ’m proeft et cetera alsof je hem voor het eerst ziet. En dat wordt later uitgebreid met kijk-, luister-, lichaams- en loopmeditaties en meditatief spelen. Bij dat laatste spelen de kinderen in de speeltuin met veel aandacht en voelen ze wat er gebeurt als ze bijvoorbeeld met hun schommel de lucht in gaan. De dingen die zijn geautomatiseerd, kun je snel doen en met heel weinig aandacht. In de training leer je dat je je bewust kunt worden van je ervaringen door te vertragen en al je zintuigen erbij te betrekken. Dan merk je hoe fijn dat is. Stilzitten op een kussen, bijvoorbeeld. Het is vaak een ontdekking om te voelen hoe verrijkend zitten op een kussentje kan zijn, en niks te doen, maar gewoon alleen maar te zijn.”

Je relatie verbeteren als koppel door te knuffelen

Lees ook: Deze 5 haalbare tips uit de wetenschap kunnen je relatie verbeteren

Wat is er verrijkend aan stilzitten?

“Voor deze kinderen is het sowieso al bijzonder om te merken dat iedereen kan stilzitten, en zij dus ook. En ook het inzicht te krijgen dat je het niet fout kunt doen. Jon Kabat-Zinn zegt het heel mooi: zolang je je er bewust van bent dat je ademt, is er meer goed aan je dan fout. Het feit dat je ademhaalt en dat opmerkt, geeft je bestaansrecht: ik adem dus ik besta, ik ben en het is goed. Je hoeft dus niet altijd iets te doen, je mag gewoon zijn en dat is prima. Dat geldt natuurlijk niet alleen voor deze kinderen, maar voor iedereen. Er zijn veel theorieën die zeggen dat wij mensen van nature lui zijn. En dat veel van de stress die we ervaren, wordt veroorzaakt doordat we ons de hele tijd schuldig voelen of onszelf op de kop geven: je werkt niet hard genoeg of doet niet genoeg. Lummelen of luieren is trouwens sowieso niet verkeerd, want daaruit wordt ook veel creativiteit geboren. Mensen zijn óók leergierig en nieuwsgierig, we hebben van nature de neiging om dingen te creëren. Het is dus in meerdere opzichten jammer dat we het onszelf in deze tijd bijna nooit meer toestaan om gewoon maar wat te zitten en onze gedachten de vrije loop te laten.”