Flow leest: Mirjam over De heks van Limbricht van Susan Smit

Bij Flow lezen we graag. In deze blogserie vertellen redactieleden wat ze van een bepaald boek vonden. Deze keer: journalist en eindredacteur Mirjam Rosema-Verhulst over De heks van Limbricht van Susan Smit.

Als basisschoolmeisje koos ik er eens voor een werkstuk over heksen te schrijven. In de bieb duikelde ik een boekje op dat ik me nog zo voor de geest kan halen. Het was een slap donkergroen boek met zwart-witplaatjes, en stond vol met de gruwelijkheden die vrouwen moesten ondergaan omdat ze volgens anderen een heks waren.

Destijds kwam ik niet verder dan Madame Mikmak die kon vliegen op een bezemsteel. Voor mij vrij duidelijk dus dat heksen helemaal niet bestonden. Vanwaar dan deze afgrijselijkheden? Nu ik tegen de veertig loop, fascineert dit onderwerp me nog steeds. Want de heksenjacht was eigenlijk – even gechargeerd gezegd – niets anders dan mondige vrouwen de mond snoeren. En hoe. Toen ik een interview met Susan Smit las, was mijn aandacht voor De heks van Limbricht dan ook meteen getrokken.

Hier gaat het over

Dit verhaal is gebaseerd op waargebeurde feiten over het leven van Entgen Luijten. Het speelt zich eind zeventiende eeuw af. Entgen was een vrouw die dicht bij de natuur stond, veel kennis in pacht had en altijd haar eigen plan trok. Ook in de liefde. Ze was een sterke en behulpzame vrouw. Op 74-jarige leeftijd wordt ze opgepakt op verdenking van hekserij en kwade tovernarij.

Alles wat ze ooit had gedaan om mensen in het dorp (met succes) te helpen, werd nu afgeschilderd als iets wat alleen een heks kon. Ze wordt in de kerker gegooid en daar alleen uit gehaald voor het proces. Dat proces dat tegen haar loopt drie maanden. Drie maanden waarin zij niet buigt en weigert te bekennen. Ondanks alle beschuldigingen en folteringen.

Dit vond ik ervan

Ik was diep onder de indruk van het verhaal. De power van de 74-jarige Entgen die onder geen beding iets zou bekennen wat ze niet heeft gedaan. Dat ze rechtop bleef staan ondanks alle ontberingen, ondanks dat bijna iedereen zich tegen haar keerde en de kant van de kasteelheer koos. En ik verdween in haar levensverhaal. Haar zelfstandigheid en eigengereidheid. Ik vond het een ode aan de vrouw.

En een eyeopener; dat heksenjacht niet over de angst voor het onbekende ging, maar over de angst voor de sterke vrouw. Deze vervolgingen waren een heel vreselijke manier om de vrouwen die geen blad voor de mond namen, onder de duim te houden. Ik ga het boek zeker nog een keer lezen. En ik hoop dat mijn dochters dat ook zullen doen.

Deze zinnen raakten me

‘Mijn grootmoeder zei altijd dat de natuur er niet is voor de mensen. De natuur deelt geen straffen uit en zij doet niets om ons te behagen, zij slaat simpelweg geen acht op ons.’
‘De mensen schrokken waarschijnlijk van mijn armzalige aanblik, maar misschien nog wel meer van de ontnuchterende echtheid van het proces. Ze deinsden terug van wat ze teweeg hadden gebracht met hun praatjes en hun getuigenissen.’
‘De pater richt zijn blik op mij. Ik herinner me hoe hij mijn naakte lichaam onderzocht en moet me bedwingen om mijn ogen niet neer te slaan. Ik ben niet degene die me moet schamen, dat zou de omgekeerde wereld zijn. Schaamteloos en ongenaakbaar wil ik overkomen.’
‘Wat is het kwaad? Het menselijke kwaad […] dat vernielt, onderdrukt, bestraft, moordt, bedriegt, verkracht en zichzelf goedpraat. Hoe komt een mens zover?
‘Voor het licht wegsterft, komt de kerker een paar minuten in een rozige gloed te staan. Het moet een mooie zonsondergang zijn.’