Jezelf accepteren zoals je bent – ook als je werk niet af is, je iets stoms hebt gezegd of elke avond om negen uur op bed ligt. Waarom is dat zo moeilijk en hoe pak je het anders aan?
Dit moet ik toch allang kunnen? Is dit wel normaal? Had ik dit niet moeten snappen, weten? Dit soort innerlijke dialogen gaan uiteindelijk over een en dezelfde vraag: kan ik mezelf accepteren zoals ik ben? Met al mijn leuke en minder leuke, sterke of mooie eigenschappen? Met dat onzekere kantje, dat korte lontje of die scheve neus? Mensen die daar een bevestigend antwoord op kunnen geven, hebben minder mentale problemen. Ze zijn minder gevoelig voor somberheid of angst, kunnen objectiever kijken naar hun eigen gedrag en beter omgaan met kritiek.
Zelfacceptatie staat zelfs boven aan de lijst van punten die bijdragen aan een tevreden leven, ontdekten de Britse ontwikkelingspsycholoog Karen Pine en haar collega’s aan de universiteit van Hertfordshire. Maar uit datzelfde onderzoek bleek: we zijn er heel slecht in. Op de vraag ‘Hoe vaak ben je aardig voor jezelf en vind je jezelf prima zoals je bent?’ werd het allerlaagst gescoord. Hoe komt dat?
De rol van onze innerlijke criticus
Volgens psycholoog Marjon Bohré, die onder meer is opgeleid door zelfacceptie-expert Brené Brown, worstelen we allemaal met de vraag of we wel goed genoeg zijn. In kwetsbare situaties duikt een kritische stem op. Dat we zo’n moeite hebben met zelfacceptatie, komt doordat we zo ontzettend graag geaccepteerd willen worden. Bohré: “We hebben het voor onze overleving altijd nodig gehad om ergens bij te horen. Omdat het zo’n diepgewortelde basisbehoefte is, zijn we altijd alert op het gevaar om buiten de groep te vallen.”
We stoppen die minder leuke kanten daarom liever weg richting de buitenwereld. En vanbinnen straffen we onszelf erop af: kun je nou nooit eens reageren met een grapje in plaats van meteen zo serieus te doen? Moet je weer de moraalridder uithangen? Kun je na al die jaren nog steeds niet normaal voor een groep spreken?
Nog moeilijker wordt het als je op social media ziet hoe ‘geweldig’ andere mensen zijn. Daar lijkt het alsof zij hun leven wél voor elkaar hebben. De westerse cultuur werkt dat gedrag van rafelrandjes verbergen en strenge innerlijke dialogen ook in de hand. In onze maatschappij wordt het vaak gewaardeerd om niet te veel uit de bocht te vliegen, succesvol te zijn en lekker makkelijk contact te maken.
Waarom is zelfcompassie zo moeilijk?
De neiging om jezelf niet te accepteren zoals je bent, wordt soms versterkt door je opvoeding, stelde de Amerikaanse psychotherapeut Carl Rogers halverwege de vorige eeuw al. Wordt er onvoorwaardelijk van je gehouden? Of heb je het gevoel dat er vooral aandacht, knuffels en complimenten zijn als je mooie cijfers haalt, behulpzaam bent, je relatie op orde hebt of een voorbestemd carrièrepad volgt?
Wanneer je als kind ervaart dat de mate waarin liefde wordt gegeven afhankelijk is van de mate waarin je aan verwachtingen voldoet, is de kans volgens Rogers groter dat je jezelf in termen van waarde beoordeelt. Je bent dan dus geneigd jezelf vooral te accepteren als je het ‘goed doet’.
Hoe leer je jezelf accepteren?
Maar ja, vaak doen we het niet perfect. Liggen we wakker terwijl anderen slapen, maken we een potje van onze relatie, zijn we bang, boos of chaotisch, zeggen we iets stoms. Als je leert om milder te zijn en jezelf met alle onhebbelijkheden kunt accepteren, kun je makkelijker aan anderen laten zien wie je écht bent. Daarmee laat je je menselijkheid zien – en vaak blijkt dan dat anderen helemaal niet wegrennen, maar juist dichterbij gaan staan. Om te laten weten: hé, dat heb ik ook.
Je hoeft jezelf dus niet de hele tijd te fixen om te voldoen aan een ideaalbeeld van hoe je zou moeten zijn. ‘Als je jezelf accepteert, accepteert de hele wereld jou,’ schreef de Chinese filosoof Lao Tse al een paar honderd jaar voor Christus.
Oké, je hoeft dus niets meer aan jezelf te veranderen en kunt voortaan zeggen: dit is het, je doet het er maar mee? Nee, zeggen zelfacceptatie-experts. Jezelf accepteren zoals je bent betekent niet dat je ontslagen bent van iedere verantwoordelijkheid richting jezelf en anderen.
Je belangrijkste waarde inzien
Volgens psycholoog Marjon Bohré kun je van jezelf houden inclusief alles waar je niet zo goed in bent, en dan alsnog keuzes maken om te groeien en om te gaan met de dingen die nog niet zo lekker lopen. “Vooral de intentie is belangrijk. Wil je veranderen omdat je nog perfecter moet zijn en anderen een oordeel over je hebben – of jij over jezelf? Of komt deze wens voort uit je waarden, uit wat je belangrijk vindt in het leven? Dus: wil je van je ongeduld af omdat iedereen om je heen zo geduldig lijkt en jij ook eens wat meer zen zou moeten zijn? Of: is samenwerken een belangrijke waarde voor je en wil je daarom leren collega’s vaker de ruimte te geven? Mensen die zich vanuit die laatste overtuiging ontwikkelen, kunnen hun eigen leven en dat van anderen blijven verrijken.”
Twee oefeningen voor meer zelfcompassie
1. Leg een witboek aan
Een witboek is een positief dagboek waarin je alle momenten opschrijft waar je een goed gevoel over had. Je kunt het zien als een oefening in anders kijken, waarbij je positieve ervaringen in de plaats zet van een te ver ingezoomde negatieve blik.
- Verzamel mooie momenten in een schriftje: van een leuk gesprekje dat je voerde op je werk tot een mooi blad dat je op straat vond. Schrijf zo beeldend mogelijk: wat gebeurde er? Hoe zag het eruit, hoe rook het? Welke geluiden hoorde je? Wat voelde je erbij?
- Schrijf per punt op welke invloed je zelf had op dit mooie moment. Misschien kwam het gesprek op je werk op gang door je vriendelijke lach. Of zag je door jouw open blik dat blad op straat liggen.
2. Wat zou Pippi doen?
Stel je voor dat je een inspiratiedag mag organiseren voor je eigen leven – zonder limiet in tijd, geld of ruimte. Je mag drie tot vijf mensen uitnodigen die je bewondert en je inspireren in de keuzes die je maakt. Een familielid bijvoorbeeld: je oom die zo bewonderenswaardig met zijn ziekte omgaat. Of een beroemdheid: Beyoncé, Oprah Winfrey. Een historisch figuur zoals een verzetsheld kan ook, of een personage uit een film of boek, zoals Pippi Langkous of Ronja de Roversdochter.
- Beschrijf in je schrift elke persoon uitgebreid. Waarom zit diegene bij je aan tafel? Wat bewonder je en wat inspireert je? Welke waarden streeft deze persoon (in jouw ervaring) na?
- Omcirkel welke woorden je aanspreken of voor jou belangrijk zijn. Destilleer hieruit nu drie tot vijf woorden en maak er een mooi lijstje van.
- Deze waarden helpen je om keuzes te maken en jezelf te laten zien zoals je bent. Als het lastig wordt, weet je waarom je zegt wat je zegt, of doet wat je doet.
In de online training Goed zoals je bent van Psychologie Magazine helpt psycholoog Marjon Bohré je om grenzen te stellen en perfectionisme los te laten.
Meer lezen
- Hoe zelfliefde je helpt bij die strenge stem in je hoofd.
- Een gezondere relatie met je lijf en zelfbeeld krijgen: het lukte Emily (maar pas na een heftige diagnose).
- 3 Instagram-accounts voor meer zelfliefde.
Fotografie Caroline Veronez/Unsplash
