De filosoof: Belle van Zuylen (1740-1805)

In ieder nummer bespreken we de filosofie van een grote denker, aan de hand van een aantal illustraties. Deze keer is dat Belle van Zuylen (1740-1805).

Belle van Zuylen (voluit: Isabella Agneta Elisabeth van Tuyll van Serooskerken) was componist en schrijver van onder meer brieven, romans, fabels, novellen, pamfletten, toneelstukken en opera’s. Ze werd geboren op Slot Zuylen bij Utrecht. Haar vader was voorzitter van de ridderschap in Utrecht, haar moeder kwam uit een rijke patriciërsfamilie.
Als meisje van stand genoot ze een goede opleiding: ze leerde onder meer Frans, Italiaans, wiskunde en natuurkunde. Over haar handwerkles, een must voor een meisje in die tijd, schreef ze aan haar vriendinnen: ‘Men verwijt mij dat ik liever discussieer dan brei.’
In haar boeken en briefwisselingen – die deels geheim waren, want de mannen met wie ze schreef waren getrouwd – verzette ze zich tegen de normen en conventies van die tijd. Ze had kritiek op de adel en de standsverschillen, en vooral op de ondergeschikte positie van vrouwen.
‘Te zijn van het land van iedereen’ was een van haar jeugddromen; grenzen tussen zowel landen als standen en religies hinderden haar.
Ze wees een huwelijksaanzoek af met de uitspraak: ‘Ik heb geen talent voor ondergeschiktheid.’ Na een aantal ongelukkige liefdes trouwde ze uiteindelijk op haar dertigste met een Zwitserse edelman met wie ze naar Frankrijk verhuisde.
De drie vrouwen uit haar roman ‘Trois femmes’ (1795) nemen ethische beslissingen niet op basis van een principe, maar op grond van de overweging: wat is onder de huidige omstandigheden voor hen en hun naasten het beste? Daarmee zette Van Zuylen zich af tegen mannelijke filosofen als Kant die het principe altijd vooropstelden, ongeacht de omstandigheden.
Belle van Zuylen ging niet alleen in haar romans, maar ook in haar dagelijks leven in tegen de heersende ideeën van haar tijd: zo weigerde ze na de dood van haar moeder het huishouden te doen voor haar vader en broers, louter omdat dit van haar als vrouw werd verlangd.