De filosoof: Confucius

In ieder nummer bespreken we de filosofie van een grote denker, aan de hand van een aantal illustraties. In Flow 3 is dat Confucius (551-479 v. Chr.).

Confucius was een Chinese filosoof en politicus. Zijn naam betekent letterlijk ‘meester Kong’.
Als kind speelde hij graag ‘ritueeltje’: hij zette offerschalen en vazen op een rij en ging daar dan plechtig voor staan.
Om rond te komen, werkte Confucius in zijn jonge jaren als veehoeder. Het grootste deel van zijn volwassen leven was hij leraar.
De leer van Confucius, het confucianisme, draait om de ontwikkeling van zes basiswaarden, ook wel deugden genoemd. Die zijn toe te passen op je eigen leven, maar (juist) ook belangrijk voor bestuurders:
1. Menselijkheid: heb mededogen in je omgang met mensen.
2. Kinderlijke gehoorzaamheid: ga respectvol om met je ouders.
3. Rechtvaardigheid: houd het wederzijds belang voor ogen.
4. Fatsoen: handel niet overhaast en spreek niet zonder eerst na te denken.
5. Trouw: wees toegewijd aan je land, maar ook binnen je gezin/familie.
6. Wederkerigheid: handel op basis van wederzijds respect.
Het leren van de zes deugden is volgens Confucius een proces van vallen en opstaan: ‘Onze grootste overwinning is niet dat we nooit falen, maar dat we telkens weer opstaan als we zijn gestruikeld.’
Mensen zullen je alleen gehoorzamen als je zelf het goede voorbeeld geeft. Dit geldt vooral ook voor bestuurders, vindt Confucius.
Confucius zwierf met een groepje leerlingen dertien jaar lang door verschillende landen om zijn ideeën over deugden te verspreiden en stichtte bij terugkomst een eigen school.
Na zijn dood wordt van zijn uitspraken een bloemlezing samengesteld door zijn leerlingen. Daaruit blijkt Confucius’ bescheidenheid en het besef niet alles te kunnen weten: ‘Ik heb nog nooit een mens ontmoet van wie ik niets heb geleerd.’
Zijn status in de oosterse filosofie is vergelijkbaar met die van Socrates: Confucius was de eerste filosoof die ver buiten zijn land beroemd werd.
Tijdens het bewind van Mao Zedong (van 1949 tot 1976) raakt Confucius uit de gratie, maar inmiddels is hij gerehabiliteerd.