Bij Flow schrijven we veel over mindfulness. Maar wat houdt het eigenlijk in, behalve meer in het nu zijn en bewuster leven? We leggen het uit.

De basis van mindfulness

Mindfulness kan je helpen om uit de doe-molen te stappen: boodschappen afwerken, to do-lijstjes afvinken en ondertussen alweer denken aan het volgende. Door bewuster te leven ga je dingen minder gedachteloos doen en ontdek je dat je niet elk ‘probleem’ (meteen) hoeft op te lossen. Met heldere inzichten en eenvoudige oefeningen leer je je bewust te worden van hoe vaak je eigenlijk ronddraait in hetzelfde kringetje van alsmaar doen en (negatief) denken. Als je dat in de gaten hebt, is de volgende stap helemaal niet zo moeilijk meer: dingen zien en doen alsof het voor de eerste keer is. Gewoon, observeren in plaats van analyseren, (ook je gedachten). Met een frisse blik. Omdat het zo fijn is om niet alleen maar te doen, maar ook gewoon te zijn.

Zoals Mark Williams (emeritus hoogleraar klinische psychologie en mindfulness-deskundige) en Danny Penman (journalist en meditatieleraar) schrijven in hun boek Mindfulness – Een praktische gids om rust te vinden in een hectische wereld: ‘Mindfulness draait om observeren zonder te bekritiseren, om compassie met jezelf. Als somberheid of stress op komen zetten, kun je leren dat niet persoonlijk op te vatten, maar net te doen of het donkere wolken aan de hemel zijn die je met milde nieuwsgierigheid observeert terwijl ze voorbijdrijven. In wezen geeft leven met aandacht je de mogelijkheid om negatieve gedachtepatronen te onderscheppen, voordat je erdoor wordt meegezogen in een neerwaartse spiraal. Het is het begin van een proces dat je weer controle geeft over je leven.’

Bewuster leven kan een heilzaam effect hebben op lichaam en geest. Volgens Anne Speckens, hoogleraar psychiatrie en oprichter van het Radboud Centrum voor Mindfulness in Nijmegen, blijkt uit onderzoek dat mindfulness bij zowel lichamelijke als psychische problemen angst, depressie en pijn kan verminderen. “Door in het hier en nu te zijn, leer je ook beter voor jezelf te zorgen,” zegt Speckens. Het maakt je bewust van je gevoelens en behoeften.

Hoe mindfulness is ontstaan

Jon Kabat-Zinn is de grondlegger van mindfulness. Hij bedacht de achtweekse mindfulnesscursus al in 1979, toen hij als microbioloog werkte in een ziekenhuis in Massachusetts en veel chronisch zieke en uitbehandelde patiënten tegenkwam. Min of meer opgegeven door de medische wetenschap, moesten ze maar leren leven met hun ziekte. Wat, dacht Kabat-Zinn, als we de technieken van meditatie en yoga, die tenslotte gericht zijn op het accepteren van wat er is, zouden gebruiken voor deze patiënten? Omdat Kabat-Zinn zelf al jaren aan yoga en meditatie deed, kende hij de goede effecten ervan.

Maar voor veel mensen in die tijd was alles wat naar oosters neigde, zweverig en alternatief. Het briljante idee van Kabat-Zinn was om de oosterse meditatietechnieken in een westers jasje te gieten en ze aan te bieden in de vorm van een training. “En zo was de achtweekse mindfulnesstraining geboren,” vertelt Rob Brandsma, psycholoog en medeoprichter van het Centrum voor Mindfulness in Amsterdam.

Starten met mindfulness

Mindfulness is een vaardigheid die je onder de knie moet krijgen, net als tennissen of gitaar spelen. Hoe makkelijk het ook lijkt om in het hier en nu te zijn, dat is het niet. Cursisten volgen dan ook 8 weken lang elke week een bijeenkomst van 2,5 uur. Daarnaast oefenen ze een uur per dag thuis. De achtweekse is een manier om mindfulness in je leven te verankeren en te blijven oefenen. Onderzoeken hebben aangetoond dat hoe meer je oefent, hoe beter het werkt.

Je kunt er ook voor kiezen om thuis te starten met mindfulnessoefeningen. Meditatie, een groot onderdeel van bewuster leven, kun je namelijk overal doen. Er zijn veel apps over mindfulness en mediteren en je kunt er ook een groot aantal boeken over lezen. Om bewuster in het leven te staan, kun je ook starten met het bijhouden van een dagboekje waarin je noteert wanneer je met je aandacht helemaal aanwezig was. Was dat toen je iets zag, hoorde, rook, proefde of voelde? Het hoeft geen lang verhaal te zijn, een paar steekwoorden zijn genoeg. Zo train je je opmerkzaamheid.

Bewuster leven als gereedschap

Je kunt mindfulness integreren op meerdere vlakken. Je kunt het toepassen in je relatie, bijvoorbeeld. Rob Brandsma zegt erover: “Tijdens een cursus mindfulness leer je om niet meteen B te doen als A gebeurt, maar juist om gas terug te nemen als je een verhitte discussie voelt opkomen. In plaats van primair te reageren, sta je even stil bij wat er in je omgaat. Wat voel je? Wat denk je? Wat beweegt je? Die stap terug, die centraal staat in deze bewuste denkwijze, is zo weldadig omdat het de angel eruit haalt.”
Of meer mindful op je werk zijn: ondanks een overvolle agenda, een lange to do-ijst en een continue stroom e-mails toch ontspannen werken. Door aan het begin van de dag tien minuten te mediteren, bijvoorbeeld. Of door je op één ding tegelijk te richten. Maar ook dagelijkse activiteiten kun je dankzij mindfulness met een groot bewustzijn doen, zoals mindful eten, of mindful tekenen.

Tekst Sjoukje van de Kolk, Otje van der Lelij Fotografie ©Lina Trochez/Unsplash