Luisteren naar een boek: wat maakt dat nou anders dan 'echt' lezen?

Luisteren is het nieuwe lezen. Dankzij apps als Storytel en Nextory vliegen de luisterboeken ons om de oren. Wat maakt luisteren naar een boek anders dan ‘echt’ lezen?

Muziek aan in de auto? Je kunt ook lezen onderweg. Niet letterlijk natuurlijk, maar met behulp van een luisterboek: audioboeken zijn steeds meer in trek. Wist je dat er – net als voor films en series – aparte streamingdiensten voor bestaan? Storytel is verreweg de bekendste, maar ook andere platformen, zoals Nextory en Bookbeat, winnen terrein. Daarnaast heb je ook nog genrespecifieke online ‘bibliotheken’. Ook op Spotify zijn er steeds meer voorgelezen versies van verhalen te vinden, die massaal beluisterd worden. Booming business dus: in 2027 zal de luisterboekbranche naar schatting zo’n negentien miljard euro per jaar opleveren.

Voorlezen

Toen zo’n vijftig jaar geleden de eerste luisterboeken op de markt kwamen, kon niemand weten dat ze uit zouden groeien tot zo’n winstgevende onderneming. In eerste instantie waren de audio’s bedoeld om lezen ook mogelijk te maken voor mensen met een visuele of cognitieve beperking. Het balletje ging pas rollen toen schrijver Renate Rubinstein haar werk insprak op cassettebandjes. Vanwege haar ziekte MS lukte het haar niet meer om haar vrienden voor te lezen, maar een keer inspreken was te doen. Het was de start van de door haar neef Maurits opgezette uitgeverij Rubinstein. Kort daarna verschenen er – handig voor ouders – ook kinderboeken in luistervorm, al vinden ook volwassenen voorgelezen worden vaak fijn. In Flow nummer 5 van dit jaar vertelt journalist Grete Simkuté bijvoorbeeld hoe ontspannen ze daarvan wordt. Extra fijn om het on demand te hebben, voor onderweg of als je intussen andere dingen wilt doen. Of als je na een hele dag op een scherm kijken juist alleen maar wilt luisteren.

Ontcijferen

Veel mensen ervaren luisteren als minder intensief dan lezen, schrijft het NRC. Volgens Els Stronks, hoogleraar vroegmoderne Nederlandse letterkunde aan de Universiteit Utrecht, hebben veel mensen zichzelf aangeleerd om teksten te scannen, vanwege de grote hoeveelheden informatie die ze op een dag onder ogen krijgen. Bij luisteren kan dit niet, waardoor je automatisch vertraagt.

Wat overeind blijft is het ontcijferingsproces, aldus Stronks. “Net zoals je bij lezen letters en woorden moet herkennen, moet dat bij luisteren naar klanken ook.” Je brein is dus eigenlijk net zo hard aan het werk, maar je moet als het ware andere spieren aanspannen (andere spieren zijn dan vrij voor die wandeling, bijvoorbeeld). Qua begrip is er geen verschil tussen lezen of luisteren, zegt Stronks, je krijgt het verhaal net zo goed mee als je met aandacht luistert. Wat dat betreft kun je beluisterde boeken dus ook prima aan je ‘leeslijst’ toevoegen.