Eenzaam door internet? Hoe 'sociale technologie' ons dichter bij elkaar brengt

Hoe houd je moed in een wereld die steeds ingewikkelder voelt, vroegen we aan deskundigen. Justus Bruns is samen met Mingus Vogel eigenaar van studio VOUW en ontwerpt ‘sociale technologie’.

“Als je om je heen kijkt, zie je de enorme impact van technologie op mensen en de keerzijden ervan. Volgens mij is het belangrijk dat te erkennen en tegelijkertijd het kind niet met het badwater weg te gooien. Je kunt het ook inzetten om aan menselijke behoeften tegemoet  te komen, de zogenoemde ‘slow-tech’ of sociale technologie.

Vanuit die gedachte hebben Mingus en ik samen studio VOUW opgezet. In het straatbeeld gaat het nu bijna altijd om functie en efficiëntie; wij proberen in te schatten waar die focus ten koste gaat van menselijk welzijn of sociaal contact in de weg zit. Snel je eten kunnen opwarmen kan bijvoorbeeld betekenen dat we steeds ongeduldiger worden. En als je de zelfscankassa gebruikt, hoef je de kassière geen gedag meer te zeggen.

Sociale straatlantaarns

Met die blik keken Mingus en ik naar dingen als straatlantaarns: hoe maken we die ‘socialer’? Zo kwamen we op onze Bloomlight: een lantaarnpaal die voorbijgangers als het ware groet en aanmoedigt tot gesprekken met vreemden. Ook hebben we een rij interactieve stoelen gemaakt: er is steeds maar één stoel vrij en pas als iemand daarop gaat zitten, vouwt de stoel ernaast open. Je móét dus wel naast iemand gaan zitten – in plaats van er vijf stoelen tussen te laten. Zo kunnen mensen weer veel makkelijker met elkaar in gesprek raken.

We baseren ons design vaak op onderzoeken en cijfers over eenzaamheid. Die zijn schokkend: zo voelt vijftig procent van de inwoners  van Amsterdam zich regelmatig  of chronisch eenzaam. In het Verenigd Koninkrijk is inmiddels een minister aangesteld om zich bezig te houden met eenzaamheid.

Gekke stoel hè?

Uit allerlei onderzoek blijkt hoezeer kleine interacties een grote impact kunnen hebben. Als je bij de bakker hallo zegt tegen een eenzame man, kan dat het verschil maken. Zoiets als onze rij met stoelen hoeft ook helemaal niet te leiden tot diepgravende gesprekken. Het doet al veel als iemand zegt: ‘Gekke stoel hè?’ Gelukkig spelen dit soort overwegingen in ons vak nu steeds meer, vooral in Nederland. In plaats van het bedenken van snelle gadgets die mensen toch niet nodig hebben, koppelen veel ontwerpers de mogelijkheden van nu aan vragen als: in wat voor wereld zou ik graag willen leven?”