Wat kunnen we leren van de natuur: de bomen en planten? Die ‘zijn’ gewoon en dat relativeert de hectiek van het dagelijkse bestaan, ontdekte journalist Caroline Buijs.
Ook al woonde ik als kind tegenover een groot heidegebied, ik ging er nooit vrijwillig naartoe. Op zondagmiddag wandelde ik verplicht mee, maar ik vond daar eigenlijk niets aan – ik bleef liever thuis zitten lezen. Natuur was saai, een plek ‘waar nooit eens iets gebeurde’. Grappig hoe dat verandert naarmate je ouder wordt. Want wanneer ik nu, als stedeling, bij mijn ouders op bezoek ben, moet het wel heel hard regenen en stormen wil ik niet even de hei op gaan.
Bij elke stap die ik daar zet, bij elke boom die ik zie en bij elke vogel die voor me uit vliegt, lijkt mijn volle hoofd een beetje leger te worden. De dingen waar ik mee worstel en waar ik me op blindstaar – een artikel waarin ik ben vastgelopen, gedoe met mijn puberzoon – krijgen op die hei weer hun normale proporties. De natuur relativeert.
Hoe dat werkt? Onderzoek wijst uit dat de vormentaal van de natuur cruciaal is, vertelt Agnes van den Berg in National Geographic. Van den Berg is omgevingspsycholoog en hoogleraar natuurbeleving aan de Rijksuniversiteit Groningen. “Het belangrijkste verschil tussen natuurlijke en door de mens gemaakte voorwerpen schuilt in de fractale patronen: vormen die zichzelf herhalen. Wie inzoomt op een bloemkool, zal weer een bloemkool zien. En ook in bloembladeren of bomen vind je die fractale vormentaal terug. Dergelijke vormen vangen je blik, zonder dat je er cognitieve moeite voor hoeft te doen. Op die manier kan je systeem voor gerichte aandacht tot rust komen. Ik heb proefpersonen ingewikkelde testjes afgenomen. Ze bleken beter te scoren wanneer ze aan die fractale patronen waren blootgesteld en ook sneller te herstellen van een inspanning.”
De heilzame werking van de natuur heeft volgens Martin Drenthen, milieufilosoof en universitair hoofddocent aan de Radboud Universiteit in Nijmegen, ook te maken met de autonomie van de natuur: een wereld die er gewoon is als je er geen mening over hebt. In de maatschappij lijk je (bijna) overal een mening over te moeten hebben, maar in de natuur niet. “Sterker nog,” zegt Drenthen, “er valt geen mening over te hebben. Het is zoals het is. Het gaat zoals het gaat. Het is misschien altijd zo geweest en zal in essentie ook zo blijven. Dat relativeert de dingen waar we ons al te zeer druk om maken.”
- Het volledige verhaal ‘De natuur maakt zich niet druk’ is te lezen in Het grote vertraagboek.
Tekst Caroline Buijs Fotografie Getty Images
