Het dagboek van een schrijver geeft een uniek inkijkje in zijn of haar dagelijks leven – inclusief de struggles, de inzichten en de ideeën. Journalist Mariska Jansen leest ze graag.
Een oude gewoonte
Schrijversdagboeken zijn erg geliefd. “Dat komt door het intieme karakter ervan. Ze zijn vaak ongekunsteld,” zo verklaart Michel van de Waart van uitgeverij De Arbeiderspers. “Een dagboek stimuleert schrijvers te noteren wat ze voor de geest komt. Je leert zo de mens kennen van wie je al die mooie romans hebt gelezen, zijn angsten, worstelingen en verlangens.”
De Arbeiderspers geeft in de reeks Privé-domein al ruim vijftig jaar dagboeken uit. “Soms krijgen schrijvers de opdracht om er een bij te houden,” vertelt Van de Waart. “Maar meestal horen de notities bij de literaire nalatenschap van een schrijver.” Een van die nagelaten dagboeken is van Sofia Tolstaja (1844-1919), de vrouw van de Russische romancier Lev Tolstoj.
Ze wist dat haar aantekeningen vanwege haar man na haar dood gepubliceerd zouden worden. Dat weerhield haar er niet van eerlijk te zijn, en die openheid maken haar notities nu nog zo mooi. Ze woonde op een landgoed, Jasnaja Poljana (heldere open plek), tweehonderd kilometer ten zuiden van Moskou. Ook Sofia gebruikt haar dagboek als uitlaatklep voor innerlijke worstelingen. Op 8 oktober 1862 schrijft ze: ‘Weer een dagboek – ik heb er een beetje het land over in dat oude gewoonten terugkomen, die ik toch allemaal had afgezworen toen ik trouwde. Ik placht het te schrijven als ik problemen had, dat is kennelijk nu weer het geval.’
Geloof in het leven
Sofia schrijft voornamelijk over de ups en downs in de relatie met haar echtgenoot, de zestien jaar oudere graaf Lev. Hij heeft veel meer levenservaring en ervaring in de liefde. Zo heeft hij een kind bij een andere vrouw op wie hij verliefd was. Dat maakt haar erg onzeker. ‘Hij is zo knap, zo actief en competent,− en dan dat afschuwelijke lange verleden van hem. Terwijl mijn verleden zo kort en onbetekenend is.’
Leven met Lev blijkt niet eenvoudig. Hij is erg op zichzelf en lijkt soms meer begaan met de arme negentiende-eeuwse Russische bevolking dan met zijn eigen gezin. Sofia, die zelf ook opvallend mooi formuleert en een novelle en verhalen schreef, stelt zich helemaal ten dienste van haar man. Ze kopieert zijn manuscripten en bestuurt het landgoed.
Op oudejaarsdag 1899 schrijft ze: ‘Ja, het hele leven is moeilijk… Waar vind je geluk? Waar rust? En waar vreugde? In de kinderwereld, waarin ik zojuist een kijkje heb genomen: ik ben naar de kleinkinderen in Grinjovka geweest, heb er de kerstboom versierd en ben doorgedrongen in die dierbare, ernstige wereld van de kinderen, die je zonder dat ze het weten laten geloven in het leven, in het belangrijke en betekenisvolle ervan. De enige andere plek waar je dit geluk ook kunt vinden is de natuur, het winterse landschap.’
- Het volledige verhaal over schrijversdagboeken kun je lezen in Flow 3.
Tekst Mariska Jansen Fotografie Ben White/Unsplash.com
