Creatiever met mindfulness

Mindfulness kan helpen om aandachtiger te kijken en te voelen – iets wat kunstenaars van nature doen. Journalist Otje van der Lelij probeert het uit.

‘Het idee voor de film Blue velvet kwam in brokjes binnen,’ schrijft regisseur David Lynch in zijn boek Catching the big fish. ‘Eerst waren er beelden van rode lippen, groene velden en het liedje Blue velvet van Bobby Vinton. Toen het fragment van een oor in het gras. Ik werd verliefd op het eerste idee, dat kleine puzzelstukje, en daarna volgde de rest vanzelf.’

Rijstkorrels tellen

Het is fascinerend, vind ik altijd, hoe kunstenaars en wetenschappers op vernieuwende ideeën komen. De een maakt een wandeling, de ander bladert door fotoboeken. David Lynch gaat mediteren.  Hij vergelijkt ideeën met vissen. ‘Als je tevreden bent met een kleine vis, hoef je maar net onder de oppervlakte te grijpen. Wil je een grote vis vangen, dan moet je dieper afdalen. De vissen  op de bodem zijn het meest krachtig, puur en magisch. Die moet je te pakken krijgen.’ Meditatie kan een manier zijn om de diepte in te duiken en je creativiteit tot bloei te laten komen. Heeft hij gelijk? En wat is nou eigenlijk de relatie tussen meditatie, mindfulness en creativiteit?

Lynch is niet de enige kunstenaar die creativiteit koppelt aan meditatie. Ook Yoko Ono en performancekunstenaar Marina Abramovic mediteren om hun creativiteit te vergroten. Abramovic (die bekend is van haar optreden in het MoMA in New York, waar bezoekers tegenover haar mochten plaatsnemen om haar recht in de ogen te kijken) heeft er zelfs een tentoonstelling aan gewijd. In The Abramovic Method nodigt ze bezoekers uit om  in stilte het moment ten volle te ervaren. Het zijn vreemde beelden: de oorbeschermers, de witte japonnen.

Lees ook: Levensadvies nodig? AI-app Meeno gaat het gesprek met je aan

Bezoekers die uren rijstkorrels en linzen aan het tellen zijn of met gesloten ogen mogen staan, zitten of liggen op een van de kristallen stoelen of houten bedden. Het doet me sterk denken aan een mindfulnessmeditatie, maar  dan in artistieke uitvoering. Abramovic ziet haar tentoonstelling zelf ook als een reeks meditatieoefeningen. Ze vergelijkt het lichaam met een kunstwerk waar we in aanwezig moeten zijn om voller, authentieker én creatiever te leven. ‘Als je in het moment bent, gaan de ideeën stromen.’

Ik kan me hier wel in vinden. Altijd als ik na mijn mindfulnesstraining de buitenwereld in stapte, leek het wel alsof ik meer kon zien. Niet alleen  de huizen aan de gracht en bomen waren intenser van kleur, ook mijn hoofd was helderder. Normaal buitelden er allerlei gedachten over elkaar heen, maar na een meditatie was het minder mistig en kon ik mijn gedachten beter grijpen. Vaak zaten er vernieuwende ideeën tussen: hoe ik dat artikel moest beginnen, hoe ik een bepaald patroon kon doorbreken. Misschien waren het niet altijd de grote vissen van Lynch, maar het hielp me wel verder. Het leek wel alsof ik mijn eigen gedachten beter kon horen.

“Dat is precies wat er gebeurt,” vertelt Danny Penman, een Britse mindfulnessdeskundige en schrijver van het boek Mindfulness for creativity, als ik hem opbel. “Als je mediteert, merk je dat  je brein minder lawaaierig wordt. Er komen nog wel gedachten voorbij, maar je wordt er niet meer door meegezogen. Er ontstaat een kalme, mentale ruimte waarin je kunt observeren welke gedachten, gevoelens en emoties er opborrelen uit je onderbewuste. Ook de zachtere, subtielere gedachten waar je normaal in alle drukte aan voorbijgaat, merk je nu ineens op. Je wordt helderder van geest en gaat scherper zien wat er allemaal  door je onderbewuste wordt bekokstoofd.”